Kanunda geçen adı ile müteselsil suç (zincirleme suç), aynı kişiye karşı farklı zamanlarda birden fazla suçun işlenmesi ya da birden fazla kişiye karşı aynı anda suç işlenmesi anlamına gelmektedir. Ceza kanununda her suç için ayrı ceza verilmesi esas olmakla beraber, zincirleme suçlarda ise tüm suçlar için tek bir ceza verilmektedir. Buradaki en önemli husus ise, verilen cezanın belirli bir oranda arttırılıyor olmasıdır.
Örnek olarak; aynı kişinin evi farklı zamanlarda aynı kişi tarafından soyulmuşsa, bu zincirleme suç olarak nitelendirilir. Ayrıca bir kişinin işlediği suç, birden fazla kişinin mağdur olmasına neden oluyorsa bu da aynı suç kapsamına girmektedir.
Zincirleme Suç Hükümleri Nelerdir?
Zincirleme suçla ilgili, ceza kanununda iki hüküm bulunuyor.
Bu hükümler ve uygulanışları şu şekildedir;
- Farklı zamanlarda aynı suçun bir kişiye karşı işlenmiş olması: Aynı kişinin işyerinin farklı zamanlarda birden fazla olmak üzere aynı kişi tarafından soyulması gibi. Bu durumda, eylemi gerçekleştiren kişiye tek hırsızlık suçundan ve cezası %50 oranında arttırılarak verilir
- Tek fiile aynı suçun birden daha çok kişiye karşı işlenmiş olması: Bir kişinin aynı anda 20 kişilik bir topluluğa hakaret etmesi gibi. Burada hakareti eden şahıs sadece bir tek hakaret suçundan ama cezası arttırılmış olarak ceza alır.
Ceza kanunu her suça ayrı ceza verilmesini esas olarak benimsemiştir. Sadece zincirleme suçlar bu kapsamın dışında tutulmuştur.
Zincirleme Suç Hükümlerinin Uygulama Şartları Nelerdir?
Ceza kanununda, zincirleme suç hükümlerinin uygulama şartları da sıralanmıştır.
Bu şartlar şunlardır;
- Değişik zamanlarda olmak üzere, aynı suçun bir kereden daha fazla işlenmiş olması: Bu maddede belirtilen ve birden fazla işlenen tüm suçların aynı olması gereklidir. İşlenmiş olan suçlardan herhangi birinin farklı olması, zincirleme suçtan ayrı olarak değerlendirilmesini gerekir. Örnek olarak; bir evi soyan bir kişi, ikinci kez aynı evi soyarken tehdit ya da cebir uygulamışsa bu suç hırsızlık değil yağma suçunu oluşturur. Bu nedenle de, her suç için ayrı ceza verilmesi gerekir. Suçlar sadece teşebbüs aşamasında kalmış olsa dahi, aynı esaslar uygulanmaktadır.
- İşlenmiş olan suçlarda, mağdurun da aynı kişi olması: suçtan farklı mağdurlar oluşmuşsa, zincirleme suçun hükümler uygulanmaz.
- Suçu işleyen şahsın, suçları aynı suç işleme kararı ile yapmış olması: bu duruma ise failin kastı ile suçun işlendiği yer ve zaman gibi hususlar incelenerek karar verilebilir.
Zincirleme suçun hükümlerinden olan değişik zamanlarda işlenmiş olma hali için, ceza kanununda belirli bir zaman aralığı belirlenmemiştir. Aynı zamanda, bu suçun kaç defa işlenmiş olabileceği ile ilgili de bir hüküm bulunmamaktadır.
Zincirleme Suçlarda Kesintiler Nelerdir?
Zincirleme suçların uygulanmasına engel olan kesintiler, ceza kanununda hukuki ve fiili kesintiler olarak ikiye ayrılmıştır.
Hukuki kesintiler şunlardır;
- Suçla ilgili iddianamenin savcı tarafından hazırlanmış olması.
- İşlenen suç hakkında mahkûmiyet kararı verilmiş olması.
- Düşme kararının verilmiş olması (şikâyetten vazgeçildiğinden dolayı).
- Af kanunun çıkarılarak yürürlüğe girmiş olması.
Fiili kesintiler ise şunlardır;
- Suçu işleyen kişinin, suç işlemeye ara vermiş olması.
- Suçu işleyen kişi hakkında, tutuklama kararının çıkarılmış olması.
- Suçu işleyen kişinin, askerlik hizmeti için birliğine teslim olması.
- Çeşitli rahatsızlıklardan dolayı, suçu işleyen kişinin uzun süreli hastaneye yatışı.
Ceza kanununda, ister hukuki isterse fiili kesintilerden birinin gerçekleşmesi halinde, işlenen suçlar zincirleme olarak değil ayrı olarak değerlendirilmektedir.
Zincirleme Suç Çeşitleri Nelerdir?
Ceza kanununda, zincirleme suçun tüm unsurlarının oluşması halinde bile, bazı suçlarda uygulanamayacağı hükme bağlanmıştır.
Bu suçlar şu şekilde sıralanmıştır;
- İşkence suçları.
- Kasten adam yaralama suçları.
- Kasten adam öldürme suçları.
- Yağma suçları.
Daha önceden cinsel taciz suçları da zincirleme suçlar arasında sayılmazken, Yargıtay kararı ile bu suçlar da aynı kapsam içine alınmıştır. Yukarıdaki dört suç haricindeki tüm suçlar, gerekli şartlar oluşmuş ise, zincirleme suçlar kapsamına girebilmektedir.
Zincirleme Suç Davasından Hangi Mahkeme Sorumludur?
Zincirleme suçlara bakmakla görevli olan mahkeme, işlenen suçun türüne göre değişir. Yetkili mahkeme ise, son suçun işlendiği yerde bulunan mahkemedir.
Zincirleme Suçun Cezası Nedir?
Zincirleme suçların cezası, failin işlediği suç türüne uygun olarak verilir. Burada önemli olan husus, cezanın tek bir suçtan verilmesi ve hâkimin cezayı ¼ ile ¾ oranı arasında artırma yetkisine sahip olmasıdır.
Zincirleme Suç Yargıtay Kararları Nelerdir?
Zincirle suç uygulaması ile ilgili Yargıtay’ın emsal olacak değişik kararları bulunmaktadır.
Bunlardan bazıları şu şekildedir;
- Evrakta sahtecilik suçu: Birden fazla sahte evrak olması durumunda bile faile sadece tek evrakta sahtecilik suçundan cezanın verilmesinin uygun olduğu. Resmi ve özel evrakta sahtecilik suçunun aynı kişiye karşı işlenmesinde de aynı hükmün uygulanmasının uygun olduğu
- Sahte fatura düzenleme ve kullanma suçu: Vergi kaçırmak için işlenen sahte fatura düzenleme suçunun, düzenlenen her fatura için değil, tek bir fatura için cezalandırılmasının uygun olduğu
- Parada sahtecilik suçu: Sahte olarak üretilen paraların ülkeye sokularak kullanılmasının, tek bir suç olarak cezalandırılması gerektiği
- Hırsızlık suçu: Failin aynı yerden çaldığı eşyaların, başkalarına ait olabileceğini bilmediğinden, tek bir hırsızlık suçundan ceza alması gerektiği
Yargıtay kararları arasında, zincirleme suçlar için verilen ceza artırımlarındaki orantısızlığın, bozma nedeni olabileceği ile ilgili hususlar da yer almaktadır. Bu nedenle, konu ile ilgili Yargıtay’ın vermiş olduğu kararlar, detayları ile incelenmelidir.
Zincirleme Suçlarda Zamanaşımı Süresi Var mıdır?
Zincirleme suçlarda uygulanacak zamanaşımı süresi, suçun nev’ine göre değişmektedir. Burada önemli olan zamanaşımı süresinin başlayacağı tarihin tespit edilmesidir. Ceza kanununda bu tarih, en son işlenen suçun tarihi olarak belirtilmiştir.
Dilerseniz ceza hukuku ve dava takibi sayfalarına da göz atabilirsiniz.
Yazar : Anıl Can Soysüren
