Medeni kanun, boşanmadan dolayı zora düşecek taraflar için tedbir, iştirak, yardım ve yoksulluk nafakası olmak üzere, dört değişik nafaka imkânı sunmaktadır. Söz konusu nafakalar ile ilgili yeterli bilgi sahibi olunmaması ise boşanma sonucunda önemli mağduriyetlerle karşılaşılmasına neden olmaktadır. Devlet, boşanan vatandaşının hakkını korumak için gerekli tedbirleri almasına rağmen, bilgi eksikliği bu haklardan faydalanılmasına engel olmaktadır.
Yoksulluk Nafakası Nedir?
Eşlerden birinin, boşanmadan kaynaklanan yoksulluğa düşmesini telafi etmesi için konulan nafaka türüne yoksulluk nafakası adı verilmektedir. Burada önemli olan, söz konusu nafakayı talep edecek eşin, nafakayı ödeyecek eşten boşanma konusunda daha az kusurunun bulunmasıdır. Yoksulluk nafakası, boşanma davası ile birlikte talep edilebildiği gibi boşanmanın sonuçlanmasından sonra da talep edilebilmektedir. Ancak anlaşmalı boşanma davaları için, ayrıca yoksulluk nafakası talep edilememektedir. Boşanma davasının, hâkim tarafından reddedilmesi durumunda ise söz konusu nafaka talebi geçerli olmamaktadır.
Yoksulluğa Düşecek Olmak Ne Anlama Gelir?
Yoksulluğa düşecek olmak, Yargıtay tarafından tanımlanmaktadır. Çünkü bu, nafaka talebinin temel şartlarını oluşturmaktadır. Yargıtay vermiş olduğu kararlarda yoksulluğu; yeme, barınma, giyinme, sağlık, eğitim, kültür ve ulaşım gibi birey için gerekli ve zorunlu olan harcamaları karşılayabilecek seviyede geliri olmayan olarak tanımlamaktadır.
Yoksulluk Nafakası Almanın Şartları Nelerdir?
Yoksulluk nafakası alabilmenin şartları, medeni kanunda detaylı olarak açıklanmaktadır.
Bu kapsamda belirtilen şartlar, şu şekilde sıralanmaktadır;
- Talep şartı: Yoksulluk nafakasının alınabilmesi için, boşanmadan dolayı yoksulluğa düşecek olan eşin, mutlaka bu nafakayı talep etmesi gerekmektedir. Aksi halde hâkim, kendi inisiyatifi ile yoksulluk nafakasının ödenmesine karar veremez. Bu talep yazılı olabileceği gibi sözlü olarak da mahkemede talep edilebilir.
- Kusur şartı: Yoksulluk nafakasını talep eden eşin, boşanma konusunda kusurunun diğer eşten fazla olmaması gerekmektedir. Aksi halde talep reddedilmektedir. Eğer, boşanma konusunda kusur eşit olarak tespit edilmişse, bu durumda da yoksulluğa düşecek olan eşin nafaka talep etme hakkı bulunmaktadır.
- Boşanma kararının kesinleşmesi: Yoksulluk nafakası talebi, boşanma davasının eki olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle de boşanma kararının kesinleşmiş olması gerekmektedir. Hâkim davayı reddederse, nafaka talebi de geçersiz hale gelmektedir.
Bu temel şartların yanı sıra, talepte bulunan eşin boşanmadan dolayı yoksulluğa düşecek olması gerekmektedir. Başka nedenlerden yoksulluk oluşmuşsa, boşanma gerçekleşse bile nafaka talebi reddedilmektedir.
Kimler Yoksulluk Nafakası Alamaz?
Yoksulluk nafakasının alınması için talep, boşanmanın oluşması ve daha az kusurlu olma şartları aranmaktadır. Bu şartlara sahip olan kişiler, nafaka almaya hak kazanırlar. Bazı kişiler ise, yoksulluk nafakasını alamazlar. Bunlar; yaşlılık veya emekli aylığı gibi geliri olanlar ve sahibi olduğu taşınmazlardan dolayı düzenli geliri olanlar gibi sıralanabilir.
Yoksulluk Nafakası Miktarı Nasıl Belirlenir?
Yoksulluk nafakasının belirlenmesinde hâkimin takdiri geçerli olmaktadır. Hâkim bu takdiri, sınırsız olarak kullanamaz ve belirli kriterleri göz önünde bulundurur. Bunlardan ilki, boşanmadan önceki eşlerin yaşam standardıdır. Hâkim nafaka miktarını belirlerken, nafaka talep eden eşin bu standartlara yakın bir durumda olmasını gözetir. Hâkim ikinci kriter olarak, nafaka ödeyecek eşin maddi durumunu değerlendirerek, bu kişinin ödeyebileceği makul bir miktarı belirler. Nafaka talebinde bulunan kişinin de maddi durumu değerlendirilerek, hâkim makul ve mantıklı bir nafaka miktarına karar verir. Eğer iki eşin de asgari ücretli birer işi bulunuyorsa, bu durumda yoksulluk nafakası ödenmemektedir.
Yoksulluk Nafakasının Süresi Nedir?
Yoksulluk nafakasının belirli bir süresi bulunmamaktadır. Kanunda belirtilen şartlarda değişiklik olmadığı müddetçe nafaka ödenmeye devam edilir.
Süresiz İstenebilir mi?
Yoksulluk nafakası için belirli süre talep edilmez, çünkü bu nafaka süresiz bir nafaka türüdür. Ancak nafaka ödeyen eşin ölmesi ya da nafaka alan eşin evlenmesi veya evlilik harici ve sürekli bir ilişkisinin bulunması durumunda yoksulluk nafakasının kaldırılması kararı verilmektedir. Nafaka ödenmesinin kesilmesi için, bu durumların yasal olarak ispat edilmesi gerekmektedir.
Yoksulluk Nafakası Alacaklarında Zamanaşımı Nedir?
Yoksulluk nafakası, boşanma davası ile talep edilmemişse boşanmadan sonra da talep edilebilir. Ancak, bu talebin boşanma kararının kesinleşmesinden sonra en geç 1 yıl içinde yapılması gerekmektedir. Aksi halde talep zamanaşımına uğrar.
Yoksulluk Nafakası Ödenmediği Takdirde Ne Yapılmalıdır?
Yoksulluk nafakasının, mahkemece karar verilen eş tarafından ödenmediği takdirde, nafakayı almaya hak kazanan eş tarafından icra işlemi gerçekleştirilebilir. Nafakayı ödemeyen eş, aynı zamanda 3 aya kadar hapis ile de cezalandırılabilir.
Yoksulluk Nafakasının Kaldırılması Nasıl Olur?
Süresiz olan yoksulluk nafakasının kaldırılması ancak bazı şartların mahkemeye ispat edilmesi durumunda gerçekleşmektedir. Bu durumlardan ilki, nafaka alan eşin ölmesi durumudur. İkincisi ise nafaka alan eşin bir başkası ile evlenmesidir.
Bazı durumlarda ise nafakayı almaya devam etmek için, nikahsız olarak bir başkası ile ilişki sürdürülebilmektedir. Burada önemli olan bu ilişkinin evliliğe benzer şekilde sürekli olmasıdır. Bu durumda da nafaka kaldırılmaktadır. Nafakayı ödemek zorunda olan kişi bu durumu sonradan fark etmiş ve bu ilişkinin daha önceden başladığını ispat ederse, yoksulluk nafakasının geriye dönük kaldırılması mümkün olmaktadır.
Üçüncü durum ise nafaka alan eşin düzenli bir gelire sahip işe girmesidir. Bu durumda da işe giriş tarihi esas alınarak, yoksulluk nafakasının geriye dönük kaldırılması kararı verilmektedir. Bu karar hangi tarihten itibaren geçerli olursa, o tarihten itibaren ödenen nafakaların nafaka ödeyen eşe iadesi gerekmektedir. Eşin haysiyetsiz bir yaşam tarzı tespit edilir ve ispatlanırsa da nafakanın kaldırılması talep edilebilir.
Yoksulluk Nafakası Arttırılabilir mi?
Yoksulluk nafakasını alabilmek için bir gün evli kalınması bile yeterli olmaktadır. Hâkim nafaka miktarını belirttikten sonra, belirlenen nafakanın hangi esaslara göre yıllık bazda artacağını da belirler. Bunlar, döviz, altın veya enflasyon oranı gibi endeksler olabilir. Hâkim böyle bir karar vermemişse, nafakayı alan eş nafakanın arttırılması için mahkemeye başvurabilir.
Yazar : Anıl Can Soysüren
