Vergi uyuşmazlıkları için kurulmuş olan vergi mahkemesi ve bu mahkemenin görevleri hukuk bilgisi olmayan kişiler tarafından bilinmemektedir. Oysa bu mahkemeler vergiler ile ilgili tüm sorunların çözümünde en yetkili mahkemedir.
Özellikle vergi hukuku konusunda ihtisas yapan avukatlara, yürütmekte oldukları davalarda daha önceden verilmiş vergi mahkemesi kararları, yol gösterici olmaktadır.
Vergi Mahkemesi Nedir?
İlk derece mahkemelerinden olan vergi mahkemesi, adından da anlaşılacağı gibi vergi, harç ve resimler gibi mali yükümlerle ilgili; zam ve cezalar gibi hususların iptal ve yargı davalarına bakmaktadır.
Genellikle idare ve vergi mahkemeleri görevleri bakımından, birbiri ile karıştırılmaktadır. Vergi mahkemelerinin görev alanları kanunda sınırlanmıştır. Özel mahkeme statüsünde olan vergi mahkemeleri, bu nedenle yetki verilmediği sürece idari konulara bakmamaktadır. Vergi mahkemelerinin hangi çevrelere bakmakla görevli olacağı ise, HSK tarafından belirlenmektedir.
Vergi Mahkemesinin Görevleri Nedir?
Vergi, idare ile vergi mükellefler arasında gerçekleşen bir yükümlülüktür. Bu konuda çıkan uyuşmazlıkların çözümü ise, vergi mahkemesi görevleri arasında ilk sırada yer almaktadır.
Uyuşmazlıkların yanı sıra diğer vergi mahkemesi görevleri kanunda şu şekilde sıralanmaktadır;
- İl özel idareleri ile belediye ve köylerin vergi, resim ile harçlar ve bunlara benzeyen mali yükümlerle, bunlara ilişkin zam ve cezaları ilgilendiren davalar.
- Kamu alacaklarının tahsil edilmesi ile alakalı olan davalar.
- Kanunla emredilmiş olan davalar.
Vergi mahkemelerinin bir davaya bakabilmesi için bu konuların ve niteliklerin oluşması gerekmektedir. Bu koşulların gerçekleşmediği idari davalar ise bölge idare mahkemesi görevleri arasına girmektedir. Vergi hukuku kapsamındaki tahsilat ve tahakkuk konuları idare mahkemelerinin görevleri arasında olup, yargı denetiminin yapılması vergi mahkemelerinin görevleri arasına girmektedir. Ayrıca bazı durumlarda vergi mahkemesi harç hesaplama işlemini de kendisi yapabilmektedir.
Vergi Mahkemesinin Görevsizlik ve Yetkisizlik Kararları
Vergi mahkemeleri, kendisine gelen davanın idari yargının görevleri arasında olduğuna karar verebilir. Bu durumda vergi mahkemesi görevsizlik veya yetkisizlik kararı vererek, dava dosyasını idare mahkemelerine veya Danıştay’a gönderebilir. Görevsizlik ve yetkisizlik kararı veren mahkeme ile bölge idare mahkemesi aynı çevre içinde görevli ise dava dosyası bu mahkemeye gönderilir. Eğer bu çevre, bölge idare mahkemesinin görev alanında değilse, dava dosyası bu kez Danıştay’a gönderilir.
Danıştay kendisine gelen dava dosyasını inceler ve görev alanında kabul etmez, bölge idare mahkemesi görevleri arasında olduğuna karar verirse, dava dosyasını görevli ve yetkisi olan mahkemeye gönderir.
Görev ile yetki uyuşmazlıklarının oluştuğu durumlarda, son karar mercii Danıştay ve bölge idare mahkemeleri olmaktadır. Bu mahkemelerin kararları son ve kesin karar olarak kabul edildiğinden, dava dosyası gönderilen idare ve vergi mahkemeleri bu dosyaya bakmak zorundadır.
Vergi Mahkemesinde Yürütmenin Durdurulması Kararı
İdari bir işlemin iptali için açılan davalarda, yürütmenin durdurulması vergi mahkemesi kararları arasında önemli bir yere sahiptir. Vergi iptal davaları, genellikle zaman alan davalardır ve dava sonuçlanana kadar davacının mağdur olmasına neden olabilmektedir. Bu nedenle de yürütmenin durdurulması kararı, iptal davasının sonuçlanması beklenmeden verildiği için önem arz etmektedir.
Davacının vergi mahkemesinde açmış olduğu iptal davaları, otomatik olarak yürütmenin durdurulmasını gerektirmemektedir. Bu nedenle, davacının mutlaka yürütmenin durdurulması için ayrı bir talepte bulunması gerekmektedir. Mahkemenin yürütmenin durdurulması kararını verebilmesi için; hukuka aykırı bir işlem olması ve işlemin gerçekleştiğinde çok büyük zararların oluşuyor olması gerekmektedir.
Vergi mahkemesi, bu şartların oluştuğuna karar verirse, dava edilen idarenin savunmasını alır ve talep doğrultusunda, yürütmenin durdurulmasına karar verebilir. Mahkeme yürütmenin durdurulması kararı verdiğinde, bu gerekçelerin neler olduğunu kesinlikle kararında belirtmekle yükümlüdür. Mahkeme, yürütmenin durdurulması için zorunlu şartların olmadığına kanaat getirirse, davalının savunmasını almadan talebi reddedebilir.
Mahkemenin vermiş olduğu yürütmenin durdurulması kararının iptali için, idare tarafından bir defa ile sınırlı olmak üzere, yetkili bölge idare mahkemesine dava açılabilir. Davanın, yürütmenin durdurulması kararının verilmesinden itibaren, en geç yedi gün içinde açılması gereklidir. Bölge idare mahkemesinin vermiş olduğu karar ise kesindir. Davacı, ilk yürütmenin durdurulması için öne sürdüğü nedenlerle tekrar yürütmenin durdurulması sebebiyle dava açamaz. Açılan davaların özelliklerine göre vergi mahkemesi harç hesaplama yöntemleri de değişmektedir.
Vergi Mahkemesi Kararlarına Karşı İstinaf Başvurusu
Vergi mahkemesi kararlarına karşı istinaf başvurusu yapılabilmektedir. Ancak, ivedi yargılama usulü kapsamına giren davalar ile konusu beş bin TL’den daha az olan davalar için, istinaf yoluna gidilememektedir. Vergi mahkemelerinin kararına karşı yapılacak olan istinaf başvuruları, görevli idare mahkemelerine; kararın verilmesinden itibaren 30 gün içinde yapılması gerekmektedir.
Bölge idare mahkemesinin istinaf başvurusu üzerine yapabileceği iki hareket tarzı bulunmaktadır. Bunlardan ilki, ilk derece mahkemesinin vermiş olduğu kararı hukuka uygun bulup, gerekiyorsa düzeltmeler yapıp başvuruyu reddetmesidir.
Bölge idare mahkemesi, ilk derece mahkemesinin kararını hukuka uygun bulmaz ise, kararı kaldırarak kendisi esas üzerinden karar verebilir. Mahkeme, ilk derece mahkemesinin kararını kaldırdıktan sonra, vermiş olduğu ve kesin olan kararını ilk derece mahkemesine gönderir. Bölge idare mahkemesinin kararı kesin olduğu için, temyize götürülme yolu kapalı olmaktadır.
Vergi Mahkemesi Kararlarına Karşı Temyiz Başvurusu
Bölge idare mahkemelerinin kararlarının büyük bir çoğunluğu kesin olmakla beraber, bazı kararları ise temyiz edilebilmektedir. Düzenleyici mahiyette bulunan işlemler için açılan iptal davaları ile konusu yüz bin TL’nin üzerinde olan davalar için temyiz yolu açık bulunmaktadır. Bölge idare mahkemelerinin bu şartları kapsayan kararları için Danıştay’a temyiz davası açılabilmektedir. Temyiz davası açılabilmesi için, bölge idare mahkemesinin kararının tebliğinden itibaren 30 günün geçmemiş olması gerekmektedir.
Vergi Mahkemesinin Görevleri Danıştay Kararları
Danıştay’ın son karar mercii olarak, vergi mahkemelerinin görevleri ile vermiş olduğu önemli kararlar bulunmaktadır. Bunlar genellikle vergi mahkemelerinin görev alanları ile ilgilidir. Özellikle vergi mahkemelerinde açılacak davalarda, öncelikle Danıştay’ın bu konularda vermiş olduğu kararların incelenmesi faydalı olacaktır.
Yazar : Anıl Can Soysüren
