Velayet Nedir?
Yetişkin kabul edilmeyen çocukların üstünde anne ve baba ortak hakka sahiptir. Özel bir durum gelişmedikçe velayet anne ve babadan alınmaz. Evlilik birliği devam ettiği sürece velayet hem anne hem de babada kalacaktır.
Özel şartlar oluşmadığı sürece bir yetişkin kabul edilmeyen çocuğun hakları, emekleri ne kadar olursa olsun anneanne, babaanne, dede, teyze, amca, hala gibi akrabalara verilmez. Şartlar oluştuğunda ise bu kişiler yetişkin olmayan bir çocuğa vasi olabilir.
Velayet Davası Nedir?
Aile mahkemesinde görülen bir hukuk sürecidir. Yetişkin olmayan bir çocuğun sağlıklı gelişimi için üzerinde hak iddia eden yetişkin biri tarafından ya da yetişkin birine açılan bir dava türüdür.
Unutulmaması gereken bir husus da şudur; velayet konuları sadece bir çocuğun gelişimini etkilemez ayrıca toplumun da gelişimini etkiler!
Velayet Davası Ne Kadar Sürer?
Dava süreleri mahkemenin görüleceği şehre ve mahkemenin yoğunluğuna göre değişiklik gösterebilir. Özel durumlar gelişmediği sürece ortalama bir davanın sonuçlanması 4 ile 5 ay arasında sürmektedir.
Hangi Durumlarda Velayet Kime Verilir?
Velayet davalarında hâkim, velayeti belirlerken yetişkin olmayan çocuğun sağlıklı bir şekilde ve sevgi dolu bir ortamda gelişmesi hususunu göz önüne alır. Hâkim velayet kararı vermeden önce yetişkin olmayan çocuğun ihtiyaçlarını bir bütün olarak değerlendirecek ve bunun neticesinde bir karar verecektir. Bir çocuğun maddi ve manevi ihtiyaçları, yaşı, hak talep eden kişinin ruhsal ve fiziksel sağlığı, hak talep eden kişinin yaşadığı ortam ve koşullar bir çocuğun velayeti için önemli etkenlerdir.
Velayet davalarında yetişkin olmayan çocuk 8 yaşının üzerindeyse hâkim çocuğu mahkemede dinlemek ister. Yetişkin olmayan çocuğun görüşlerine, kendi yüksek çıkarına ters düşmediği sürece önem verilir. Çocuğa kiminle yaşamak istediği ve nedeni sorulur.
Hangi Durumlarda Velayet Değişimi Gerçekleşir?
- Yetişkin olmayan çocuğun anne ve babası ilgisizse, kötü davranıyorsa ve çocuğun sağlıklı gelişimi için elverişli bir ortam yoksa mahkeme kararı ile çocuğun velayeti anne ve babadan alınır. Yetişkin olmayan çocuk bu durumda bir kuruma yerleştirilir.
- Yetişkin olmayan çocuğun anne ve babasının evlilik birliği son buluyorsa çocuğun velayetinin kime verileceği hâkimin kararına tabidir.
- Yetişkin olmayan çocuğun anne ve babası evli değilse, çocuğun velayeti özel bir durum gelişmediği sürece anneye aittir.
- Yetişkin olmayan çocuğun anne ya da babası hayatını kaybederse, çocuğun velayeti özel bir durum gelişmediği sürece hayatta kalan anne ya da babaya kalır.
- Yetişkin olmayan çocuğun velayeti anneye verilmişse ve bu süreçte anne hayatını kaybederse çocuğun velayeti babasına ya da belirlenen başka bir vasisine verilir.
Velayetin Değiştirilmesi Davası Nedir?
Velayet davalarının sonucunda velayet verilen tarafın ilerleyen zamanlarda velayet hak ve sorumluluklarını yerine getirmediğine ilişkin şikâyette bulunulabilir. Bunun sonucunda da velayet alamayan taraf, velayetin değiştirilmesi davası açabilir.
Velayet sahibi olan kişi sorumluluğunda olan çocuğa fiziksel ya da psikolojik şiddet uyguluyorsa, eğitimi hususunda yapıcı davranmıyorsa, yetişkin olmayan bir çocuğun içinde olmaması gereken ahlak dışı bir yaşama sahipse, çocuğu görme hakkı olan kişilerle görüştürmüyorsa ve tüm bunlar kanıtlanabilirse velayet verilmeyen kişinin, velayet değişimi davası açması mümkündür.
Boşanma Davalarında Çocuğun Velayeti Kime Verilir?
Boşanma davalarında velayet kararı hâkim tarafından verilir. Çocuğun anne ya da babaya verilme kararı hangisinin çocuğa daha iyi bir hayat vereceği göz önüne alınarak verilir. Vasi olacak kişinin yaşadığı hayatın bir çocuğa uygun olması, çocuğa yeterli ve kaliteli zaman ayırabilmesi, eğitim hayatına önem vermesi, fiziksel ve psikolojik sağlığının bir çocuğu yetiştirmek için uygun olması durumunda verilecektir. Bazı durumlarda hâkim tarafından ortak velayet kararı verilebilir.
Boşanma davalarında çocuğun yaşı önemli bir etkendir. Anne bakımına muhtaç yaşta olan bir çocuğun özel bir durum gelişmediği sürece velayeti babaya değil anneye verilir.
Yeni doğan bir bebeğin özellikle süt emzirme döneminde, çocuğun tuvalet ve temel motor becerilerinin gelişme evresi ve topluma uyum sağlaması için aldığı temel eğitimler dönemi olan 7 yaşına kadar olan dönemde özel bir durum gelişmediği sürece velayet anneye verilir. Bu yaş grubunda yer alan çocuklar için özel şartlar geliştiğinde velayeti babaya verilir.
8 yaşından büyük olan çocukların görüşleri mahkeme tarafından dinlenir ve büyük önem verilir. Çocuğun kimde kalmak istediği sorulur ve alınan cevap velayet kararı için oldukça belirleyicidir.
Ortak Velayet Nedir?
Ortak velayet, boşanma sonucunda anne ve babanın çocuklarının velayet haklarını birlikte kullanabilmesi anlamına gelmektedir.
Velayet Değiştirilmesi Nedir? Çocuğun Velayeti Hangi Durumlarda Anneden Ya Da Babadan Alınır?
Velayet değiştirilmesi durumu mahkeme tarafından velayet verilen tarafın hakkını kötüye kullanması, çocuk ile hakkı olan görüşme süresini ya da imkanını engellemesi, çocuk için yerine getirmesi gereken sorumlulukları ihmal etmesi, psikolojik ya da fiziksel şiddet uygulaması veya buna göz yumması gibi koşullar geliştiğinde olur. Velayeti alamayan taraf velayeti alan tarafa, velayet değiştirme talebinde bulunabilir. Bu tip durumlarda mahkeme çocuğun üstün yararına göre velayetin anneden babaya ya da babadan anneye verilmesine karar verebilir.
Aldatmada Çocuğun Velayeti Kime Verilir?
Aldatma kavramı adalet sisteminde aile birliğini sarsan ve güven konusunu şüpheye düşüren bir gelişme olarak kabul edilir. Eşlerin birbirine olan sadakat yükümlülüğü ihlal edilmiştir ve bu durum ortaya çıktığında genelde aile birliğine son verilir ve boşanma gerçekleşir. Bu durum ne kadar olumsuz bir durum olsa da çocuğun velayet süreçlerine direkt etki etmemektedir. Mahkeme her zaman çocuğun sorumluluğunu en iyi şekilde alacak ebeveyni vasi ilan edecektir.
Boşanmalarda Çocuğun Velayeti Hangi Durumlarda Babaya Verilir?
Annenin çocuğa zarar vermesi, bakımıyla ilgilenmemesi, annenin gözetimindeyken çocuğun başına sürekli kaza gelmesi, çocuğun her anlamda şiddete maruz kalması, annenin psikolojik rahatsızlığının olması ve bu hastalığın bir çocuğun bakımını engelleyecek boyutta olması gibi durumlarda velayet babaya verilir.
Boşanmada Bebeğin Velayeti Kime Verilir?
Evlilik birliğinin sonlanması sonucu yeni doğan bir bebeğin süt emzirme döneminde olması ve anneye muhtaç olmasından dolayı velayet anneye verir. Bu durum istisnai haller dışında değişmez.
Çocuğun Velayetine Sahip Anne ya da Babanın Evlenmesi Durumunda Velayette Bir Değişiklik Olur Mu?
Aile birliğinin son bulması durumunda velayeti alan kişinin daha sonra tekrar başka birisiyle evlenmesi velayet için dava açma konusu değildir. Anne ya da baba sorumluluğunda olan çocuğun sağlıklı bir şekilde sevgi dolu bir ortamda gelişmesi durumu değişmediği sürece diğer faktörler velayet için bir dava konusu oluşturmaz.
Engelli Çocuğun Velayeti Kime Verilir?
Aile birliğinin bitmesinin sonucunda herhangi bir engeli olan çocuk bakımını üstlenebilecek ebeveyne verilir.
Evlilik Dışı Çocuğun Velayeti Kime Verilir?
Anne ile çocuk arasındaki soybağı doğum ile gerçekleşir. Eğer çocuk evlilik dışı doğduysa Türk Medeni Kanunu’nun 337. maddesine göre velayet anneye aittir. Evlilik dışı çocuk durumlarında annenin velayet için hâkim kararına ihtiyacı yoktur ve çocuk annenin soyadını alır. Eğer annenin yaşı küçük ise, anne kısıtlı veya ölmüşse babaya velayet verilebilmektedir. Ancak babanın hukuken tespiti sağlanamamışsa çocuğa yasal vasi atanır.
Yazar : Anıl Can Soysüren
