Uzlaşma

Hukuk sistemimize uzlaşma yolunun girmesi ile birçok dava kısa sürede ve anlaşma ile sonuçlanmaktadır. Bazı davalarda uzlaşma yolunun şart olması ise bu yolun yaygınlaşmasına neden olmaktadır. Bu nedenle, uzlaşma ile ilgili konuların bilinmesi veya bu konularda hukuki destek alınması, uzlaştırma sürecinde etkili olmaktadır.

Uzlaşma Nedir?

Fail ile mağdurun iletişim süreci sonunda, anlaşmaya varmasına uzlaşma adı verilmektedir. Uzlaşma, bir uzlaştırıcı gözetiminde yapılan tarafların müzakeresi ve müzakere sonucunda anlaşmaları, anlamına gelmektedir. Uzlaşma hukuk sisteminde bulunan ve ceza davalarının düşmesine yol açan önemli bir yöntemdir.

Uzlaştırma Nedir?

Ceza muhakemeleri kanunu kapsamında, ceza davası ve soruşturmalarda tarafsız bir kişinin arabuluculuk yapması ile uyuşmazlığı çözmek maksadıyla, fail ile suçun mağdurunun iletişim kurduğu sürece uzlaştırma denmektedir.

Taraflar arasında oluşan süreç uzlaştırma olarak adlandırılırken, uzlaşmayı süreç sonundaki anlaşma oluşturmaktadır. Uzlaştırma müzakeresi ve anlaşması, hem soruşturma hem de kovuşturma aşamalarında yapılabilmektedir.

Uzlaşma ve Uzlaştırma Kriterleri Nelerdir?

Uzlaşma ve uzlaştırmanın gerçekleşmesi için bazı kriterler belirlenmiştir. 

Bu kriterlerden bazıları şu şekilde sıralanmaktadır;

• Uzlaştırma kapsamına girebilmesi için işlenen suçta mağdur, gerçek veya tüzel kişi (vakıf, şirket ve dernek gibi) olmalıdır
• Valilik, belediye ve bakanlık gibi kamu tüzel kişilerine karşı işlenen suçlar uzlaştırma kapsamına girmemektedir
• Kovuşturulması ve soruşturulması şikâyete bağlı olan suçlar uzlaştırma kapsamına girmektedir
• Bazı suçlara uzlaştırma hükmünü uygulamak için (şikâyete bağlı suçlar hariç) özel kanunda uzlaştırma yoluna gidilebilir hükmü bulunmalıdır
• Cinsel taciz ve cinsel saldırı gibi cinsel dokunulmazlığa karşı olan suçlarda uzlaştırma yolu kapalıdır (soruşturulması şikâyete tabi olsa bile)
• Uzlaştırma kapsamında olmayan bir suçla birlikte, uzlaştırma kapsamına giren bir suç ta işlenmişse, bu suç uzlaştırma kapsamına girmez

Bunların yanı sıra, işlenen suçtaki mağdur sayısı birden fazla ise failin tüm mağdurlarla anlaşarak uzlaşma yoluna gitmesi gerekmektedir. Suçta fail sayısı birden fazla ise mağdur ile uzlaşan fail, uzlaşma hükümlerinden faydalanabilmektedir.

Mahkemede Uzlaştırma

Ceza mahkemelerinde görülen dava esnasında, mahkeme heyeti işlenen suç veya suçların, uzlaştırma kapsamına girdiğine karar verirse, dava dosyası uzlaştırma bürosuna gönderilir. 

Büro, taraflar arasındaki uzlaşmayı sağlaması için bir uzlaştırmacı görevlendirir. Süreç uzlaşma ile sonuçlanırsa, hazırlanan uzlaştırma raporu mahkemeye gönderilir. Mahkeme heyeti, raporun hukuka uygunluğu ve tarafların özgür iradeleri ile yapıldığına karar verirse, davanın düşmesine karar verir.

Taraflar, uzlaştırma sürecinde uzlaşmaya varamazlarsa, mahkeme heyeti davaya kaldığı yerden devam edilmesine karar verir.

Uzlaşma ve Uzlaştırma Kapsamına Giren Suçlar Nelerdir?

Uzlaşma ve uzlaştırma kapsamına giren suçlar, uzlaştırma yönetmeliği kapsamında şikâyete tabi olan ve şikâyete tabi olmayanlar olarak iki grupta toplanmaktadır. 

Bu suçlar şu şekilde sıralanmaktadır;

• Basit kasten yaralama (madde: 86/1-2)
• Kasten yaralama suçunun ihmali davranışla işlenmesi (madde: 88)
• Taksirle adam yaralama suçu (madde: 89): Taksirle yaralama suçu bilinçli taksirle işlense bile uzlaştırma kapsamındadır.
• Tehdit suçu (madde: 106/1)
• Konut dokunulmazlığını ihlal suçu (madde: 116)
• İş ve çalışma hürriyetini ihlal suçu madde: 117)
• Basit hırsızlık suçu (madde: 141)
• Nitelikli hırsızlık suçu (madde: 142/1, 2, 3)
• Dolandırıcılık suçu (madde: 157)
• Nitelikli dolandırıcılık suçu (madde: 158/1,2)
• Güveni kötüye kullanma suçu (madde: 155)
• Suç eşyalarının satın alınması ya da kabul edilmesi suçu (madde: 165)
• Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçu (madde: 234)
• Bankacılık sırrı, müşteri sırrı ya da ticari sır niteliğinde olan belge ve bilgilerin açıklanması (madde: 239)
• İcra – iflas suçları
• Kişilerin huzur ve sükûnunu bozma suçu (madde: 123/1)
• Hakaret suçu (madde: 125/1-2-3)
• Kişinin hatırasına hakaret suçu (madde: 130/1, 2)
• Haberleşmenin gizliliğini ihlal suçu (madde: 132/1, 2, 3)
• Kişilerin arasında geçen konuşmaların dinlenmesi ya da kayıt altına alınması suçu (madde: 133/1, 2, 3)
• Özel hayatın gizliliğini ihlal suçu (madde: 134/1, 2)
• Kullanma hırsızlığı suçu (madde: 146/1)
• Mala zarar verme suçu (madde: 151/1, 2)
• Mala zarar verme suçunun nitelikli hâlleri (madde: 152/1,2)
• İbadethanelere ve mezarlıklara zarar verme suçu (madde: 153/1)
• Hakkı olmayan yere tecavüz suçu (madde: 154/1, 2, 3)
• Bedelsiz senedi kullanma suçu (madde: 156/1)
• Dolandırıcılık suçu (daha az cezayı gerektiren hâllerde uzlaştırma kapsamına girmektedir) (madde: 159/1)
• Kaybolmuş ya da hata sonucu ele geçen eşya üstünde tasarruf suçu (madde: 160/1)
• Hileli iflas suçu (madde: 161/1)
• Taksirli iflas suçu (madde: 162/1)
• Karşılıksız yararlanma suçu (madde: 163/1,2)
• Şirket veya kooperatifler hakkında yanlış bilgi (madde: 164/1)
• Bilgi vermeme suçu (madde: 166/1)
• Açığa imzanın kötüye kullanılması suçu (m. 209/1)
• Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali suçu (madde: 233/1)

Bazı suçların uzlaştırma kapsamına girip girmediği kanunlarda belirtilmişken, bazı suçlar ise mahkeme heyetinin yorumuna bırakılmıştır.

Uzlaştırma Raporu

Uzlaştırma raporu, uzlaştırma yönetmeliği kapsamında uzlaştırmacı tarafından hazırlanan bir rapordur. Bu rapor, tarafların uzlaşma süreci sonundaki varmış olduğu kararı açıklamaktadır.

Savcılık veya mahkeme aşamasında hazırlanabilen uzlaştırma raporu, şekil olarak yönetmelikte belirtilmiştir. 

Uzlaştırma raporunda bulunan unsurlar şunlardır;

• Mahkeme adı ve dosya no
• Cumhuriyet başsavcılığı uzlaştırma no
• Uzlaştırmacının adı ve soyadı, adresi ve sicil numarası
• Görevlendirme tarihi
• Uzlaştırma süresinin başladığı tarih
• Ek süre verilme tarihi
• Sanığın / kanunî temsilcisinin adı ve soyadı, T.C. kimlik numarası ve adresi
• Müdafiin / vekilin adı ve soyadı, T.C. kimlik numarası ve adresi
• Mağdurun / müştekinin / suçtan zarar görenin adı ve soyadı, T.C. kimlik numarası ve adresi
• Raporun düzenlendiği yer
• Raporun düzenlenme tarihi, uzlaştırma süresi
• Uzlaşma konusu suç / suçlar, uzlaştırma sonucu
• Tarafların üstünde anlaştıkları kararın, yerine getirilme şekil ve zamanı

Uzlaştırmanın başarısızlıkla sonuçlanması hâlinde nedenleri:

• İmzalar
• Şüpheli / Sanık
• Mağdur / Katılan
• Suçtan zarar gören
• Müdafii, vekil, kanunî temsilci
• Uzlaştırmacı
• Onaylamama gerekçesi

Uzlaştırma raporu uygun bulunursa, Cumhuriyet savcısı tarafından imzalanarak onaylanır. Uygun bulunmazsa, gerekçesi yazılarak imza altına alınır.

Uzlaşma Ücretleri Ne Kadardır?

Uzlaşma ücretleri, her yıl güncellenerek resmi gazetede yayınlanmaktadır. Bu ücretler, uzlaşma sürecinin olumlu veya olumsuz sonuçlanması ile uzlaşmaya taraf olan kişi sayısına göre değişiklik göstermektedir. Ayrıca uzlaştırmacı sayısı, bir kişiden fazla ise bu ücretler her uzlaştırmacı için ayrı ayrı ödenmek zorundadır. Uzlaştırmacıların ücretleri, mahkeme gideri olarak kabul edildiğinden devlet tarafından ödenmektedir.

Uzlaşma Kim Tarafından Yapılır?

Uzlaşma, kanunda belirtilen suçlarda fail ve mağdurlar arasında yapılmaktadır. Bu kişilerin uzlaştırması ise adliyelerde oluşturulan uzlaştırma bürolarının görevlendirdiği uzlaştırmacılar tarafından yapılmaktadır. Hukuk fakültelerinden mezun olanlar, hukuk konuları programlarında bulunan siyasal bilgiler, iktisat veya maliye ile idari bilimler alanlarında dört yıllık lisans yapanlar uzlaştırmacı olabilmektedir. Bu kişiler uzlaştırmacı eğitimi aldıktan sonra, sınava girerek uzlaştırmacı belgesi alabilmektedir.

Uzlaşma Zorunlu mudur?

Cumhuriyet savcıları, kamu davası açmadan önce, kanunda belirtilen suçlardan dolayı uzlaştırma yoluna gitmek zorundadır. Cumhuriyet savcıları, bu kapsamdaki suçları içeren dava dosyalarını, uzlaştırma bürosuna gönderirler. Uzlaştırma büroları, kendisine gelen dava dosyasındaki konuların da uzlaşma sürecini otuz gün içinde bitirmek zorundadır. Bu süre sadece bir defa ve yirmi güne kadar uzatılabilmektedir.

İş Davalarında Uzlaşma Nedir?

İşçinin hakları ile ilgili birçok konudaki uyuşmazlığın çözülmesi için açılan iş davalarında, öncelikle uzlaşma yoluna gidilmesi zorunlu kılınmıştır.

Ticari Davalarda Uzlaşma Nedir?

Ticari davaların büyük bir kısmında da uzlaşma yolu zorunlu hâle gelmiştir. Burada önemli olan husus, davanın tazminat ve alacak üzerine olması gerekmektedir.

Bu yazıyı okuyanlar bunları da okudu