Telafi çalışması, genellikle az ya da yanlış bilinen bir kavramdır. Özellikle pandemi dolayısı ile işçilerin çalışma sürelerinin azaltılması ya da ücretli izinli sayılması ile önemli bir iş kaybına neden olmuştur. Yasakların kalkması ile işyerinde kaybedilen iş sürelerinin telafi edilebilmesi konusu gündeme gelmiştir. Bu da işverene telafi çalışması yaptırabilme hakkını doğurmuştur. Telafi çalışması ile ilgili yeterli bilgi sahibi olunmadığı için, işçi ile işverenler arasında birçok sorunlar oluşmuştur.
Telafi Çalışması Nedir?
Değişik nedenlerden dolayı, işçinin çalışamamasından kaynaklanan kayıp çalışma sürelerinin, belirlenen bir zaman diliminde normal çalışma süresinden fazla çalıştırılarak telafi edilmesine telafi çalışması deniyor. Telafi çalışması kapsamında, işçinin çalıştığı ilave süreler için fazla çalışma ücreti de ödenmiyor. Bir başka deyişle, işçilere çeşitli nedenlerle verilen mazeret izinlerinin karşılığı olarak, iş kanunu işverenin işçileri haftalık çalışma süresinden fazla çalıştırılabilmesine olanak sağlıyor.
Buna göre işverenin telafi çalışması yaptırılabilmesi için, işçinin ücreti ödenmiş bir izni kullanmış olması gereklidir. Bu izin, fazla çalışmaya karşı kullanılan izinle karıştırmamalıdır. Çünkü burada işçi ücret yerine izin almayı seçmiş olmaktadır.
Telafi Çalışması Hangi Durumlarda Yapılır?
Telafi çalışmasının hangi durumlarda uygulanabileceği, iş kanununda detaylı olarak sıralanmıştır.
Bu kapsamda telafi çalışması yapılabilecek durumlar şunlardır;
- İşin zorunlu sebeplerden dolayı durmuş olması.
- Genel tatil ya da bayramların öncesindeki ve/veya sonrasındaki bazı günlerde de işyerlerinin tatil edilmiş olması.
- Bu nedenlere bağlı olarak işyerlerinin tatil edilmesi ya da normal çalışma sürelerinin altında işçilerin çalıştırılmış olması.
- İş kanunu, toplu iş sözleşmesi ya da iş sözleşmelerinde belirlenen yasal izinler haricinde, işçinin talep etmesi ile ilave izin verilmiş olması (anne veya babalık izni, hafta tatili, ölüm izini ve evlenme izini gibi izinlerin dışında alınan izinler).
Pandeminin de zorunlu sebep sayılması ile işyerleri tatil edilmiş ve kanunla belirlenen süreler içinde telafi çalışmasının yapılabileceği hükmedilmiştir. Böylece pandemi de telafi çalışması yapılabilecek durumlar arasına girmiştir. Telafi çalışması uygulatacak olan işverenin, hangi sebepten dolayı bu çalışmayı yaptıracağını ve çalışma başlangıç tarihini çalışanlarına bildirmelidir.
Telafi Çalışmasının Şartlarından Olan Zorunlu Sebepler Nelerdir?
Telafi çalışmasının yapılabilmesi için gerekli durumların başında zorunlu sebepler geliyor.
Bu sebeplerden bazıları şunlardır;
- Doğal afetler: Yangın, deprem, su taşkını, sel ve toprak kayması gibi.
- İşyerlerinden kaynaklanan nedenler: Makinelerin onarım ya da bakım nedeni ile çalışmaması veya uzun süreli elektrik kesintilerinden dolayı işyerinin çalışamaması.
Yasama ve yürütmenin alacağı kararlar ile iç savaş gibi durumlar da zorunlu nedenler arasında sayılır.
Günlük Telafi Çalışma Süresi Ne Kadar Olmalıdır?
İş kanununa göre telafi çalışmasının, gerekli kılan koşulların ortadan kalkması ile işçilerin tekrar işe başladığı tarihten itibaren, en fazla iki ay içinde uygulanması gerekiyor. İki aylık bu süre, zorunlu bir süre olduğu için, işverenler bu süreyi uzatamazlar. Kanuna göre telafi çalışması süresi, günde en fazla 3 saat olabilir.
İş kanununa göre işçiler, bir haftada en fazla 45 saat çalıştırılabilir. Günlük olarak ise, bu süre 11 saati geçemez. Günlük telafi çalışma süresi de en fazla 3 saat olacağından, günlere göre ilave edilecek süreler bu kapsamda hesaplanmalıdır. Örnek olarak işçiler günde 8 saat çalışıyorsa, en fazla 3 saat, 9 saat çalışıyorlarsa en fazla 2 saat daha fazladan çalıştırılabilirler.
Telafi Çalışması Yaptırmak İçin İşçinin Onayının Alınması Gerekli midir?
Telafi çalışması yaptırma hakkı (gerekli koşulların oluşması durumunda), iş kanununda işverene verilen bir haktır. Bu nedenle işverenin bu çalışmayı yaptırması için, çalışmayı yapacak işçilerden onay alma zorunluluğu bulunmaz. İşverenin bu çalışmadaki sorumluluğu ise, işçiye telafi çalışmasının sebebini ve tarihini bildirmektir. Telafi çalışması Cumartesi günü de yapılacaksa ve işyerinde normalde Cumartesi günü çalışılmıyorsa, bu durumda işçinin de onayının alınması ileride sorun çıkmaması için faydalı olacaktır.
Telafi Çalışmasının Şartları Nelerdir?
Telafi çalışmasının şartlarının başında, bu çalışmayı gerektiren durumların oluşması geliyor. İkincisi ise, çalışma sürelerinin günlük üç saati geçmemesi ve çalışmanın en fazla işe başlama tarihinden sonra iki ay içinde tamamlanmasıdır. Üçüncü şart, telafi çalışmasının hangi nedenle yapılacağının ve çalışmanın başlayacağı tarih ile sürelerinin işçiye bildirilmesidir. Son şart ise, resmi tatillerde bu çalışmanın yapılmamasıdır.
Telafi Çalışmasının Sınırları
Telafi çalışmasının sınırları işe tekrar başlama tarihinden itibaren iki ay olarak belirlemiştir. Bazı durumlarda (pandemi gibi) bu sınır daha da uzatılabilmektedir. İkinci sınır ise, günde en fazla 3 saat yapılabilmesidir.
Resmi Tatillerde Telafi Çalışması Yapılır mı?
Kanunda hangi günlerin resmi tatil olacağı ve ne kadar süre ile çalışanların izinli sayılacağı detaylı olarak belirtilmiştir.
Bunlar şu şekildedir;
- Cumhuriyet Bayramı (29 Ekim – 1.5 gün)
- Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı (23 Nisan – 1 gün)
- Atatürk’ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı (19 Mayıs – 1 gün)
- Zafer Bayramı (30 Ağustos – 1 gün)
- Ramazan Bayramı (3.5 gün)
- Kurban Bayramı (4.5 gün)
- Yılbaşı tatili (1 Ocak – 1 gün)
- Emek ve Dayanışma Günü (1 Mayıs – 1 gün)
Bu günler kanunda resmi tatil olarak belirtildiği için, yanlarında belirtilen günlerde çalışanlara telafi çalışmasının yaptırılması mümkün değildir. Pazar günleri de hafta tatili sayıldığından, bu günde söz konusu çalışma yaptırılamaz. Cumartesi gününün tatil olup olmadığı konusunda kesin bir hüküm bulunmuyor. Telafi çalışması Cumartesi günü de yaptırılacaksa, çalışanlarının onayının alınmasının gerekli olduğu kabul ediliyor. Cumartesi günü yapılacak çalışmanın da 3 saati geçmemesi gerektiği konusunda genel bir kabul bulunuyor.
Telafi Çalışması İçin Ücret Ödenmesi Gerekir mi?
Telafi çalışması, çalışanların ücretlerini aldığı halde izinli oldukları günler için uygulanmaktadır. Bu nedenle de söz konusu çalışma için ilave bir ücret ödenmesi gerekmiyor. Burada önemli olan konu, çalışanların izinli sayıldığı günlerdeki ücretlerinin, hiçbir kesinti yapılmadan ödenmiş olmasıdır. Yani çalışanların, çalıştığı zamanki haklarını alarak izinli olmalarıdır. Çalışanlar tam gün olarak izine gönderilmeyip, normalden kısa süreli çalıştırılmış olsa da, ücretleri tam olarak ödenecektir. Bu nedenle de, ilave çalışma saatleri için ekstra bir ücret ödenmez.
Covid 19 Sebebi ile Telafi Çalışması Yapılabilir mi?
Covid 19 virüsü pandemi olarak kabul edildiğinden, Cumhurbaşkanı kararı ile çalışma hayatı ile ilgili düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemelerde çalışma süreleri kısaltılmış, birçok işyeri ise belirli süreler için kapatılmıştır. Bu işyerlerinde çalışanlar ise, ücretli olarak izine ayrılmıştır. Covid 19 zorunlu sebepler kapsamına girdiği için, kısıtlamalar kalktığında işverenlerin telafi çalışmasını yaptırma hakkı doğmuştur. Pandemi süresince kısa çalışma ödeneği alanlar ile ücretsiz izine çıkarılanlar için, bu çalışma uygulanamaz.
Telafi Çalışmalarına Aykırı Davranışların Sonuçları Nelerdir?
Telafi çalışmasına aykırı davranışların sonuçları işveren ve işçi için ayrı olmaktadır. İşveren kanunda belirtilen sürelere uymadan bu çalışmayı yaptırırsa, idari para cezası ile cezalandırılır. Ayrıca bu çalışmalar fazla mesai olarak değerlendirilerek, işverenin çalışma saati karşılığındaki ücreti, çalışanlara ödenmesi istenebilir. Çalışanlar, kendilerine tebliğ edilmesine rağmen telafi çalışmasına katılmazlarsa, izinli oldukları günlerdeki ödenen ücretler geri alınır. Ayrıca, işverenin iş sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkı da doğar.
Dilerseniz iş hukuku sayfasına da göz atabilirsiniz.
Yazar : Av. Anıl Can Soysüren
