Tahkim

Hukuki olarak birçok uyuşmazlığın çözümünde, mahkemeye gidilerek uzun süre davaların takip edilmesi, hem zaman hem de para kaybına neden olmaktadır. Oysa ki kanunlar, uyuşmazlıkların çözümü için daha hızlı yollara da izin vermektedir. Bu konular çok fazla bilinmediği için de internette çok fazla tahkim nedir sorusuna cevap arandığı görülmektedir.

Özel hukuk kavramı olan tahkim, özellikle sözleşmelerden doğan uyuşmazlıklarda, mahkemeye gitmeye gerek kalmadan uyuşmazlığın çözülmesine katkı sağlamaktadır. Bu yöntemin bilinmesi ve doğru uygulanması ile taraflar birçok avantaj sağlarken, mahkemelerin iş yoğunlukları da azalmaktadır.

Tahkim Nedir?

Hukuk davalarında çok fazla geçmesinden dolayı, tahkim nedir sorusu ile sıklıkla karşılaşılmaktadır.

Sağlamlaştırma anlamına gelen tahkim, hukuk dilinde anlaşmazlıkların bir hakem vasıtası ile çözülmesi anlamına gelmektedir.

Tahkim uygulaması, hukukumuza 1999 yılında girmiş ve başarı ile de uygulanmaktadır. Uyuşmazlığa taraf olan kimselerin, tahkime gitmek üzerine anlaştıklarını belirten belgeye ise tahkim sözleşmesi denmektedir.

Taraflar, tahkim sözleşmesi ile uyuşmazlığın tamamı veya sadece bir kısmının çözümü için, tahkime başvurabilirler. Bu konuların mutlaka sözleşmede açık açık belirtilmesi gerekmektedir.

Tahkim Türleri Nelerdir?

Tahkimin kurumsal ve özel (ad hoc) olmak üzere iki türü bulunmaktadır. Uyuşmazlığın tarafları, tahkim sürecinin düzenlenmesini belirli bir hakem kuruluşuna verirlerse, buna kurumsal tahkim denmektedir. 

Uluslararası ve ulusal düzeyde çok fazla tahkim kuruluşu bulunmaktadır. Bunların en çok tanınanları arasında; Londra uluslararası tahkim mahkemesi (London court of ınternational arbitration) ve uluslararası ticaret odası tahkim mahkemesi (International chamber of commerce) bulunmaktadır. Ülkemizde ise, tahkim hukuku esaslarına göre hizmet veren İstanbul tahkim merkezi ( ISTAC) en çok tanınan tahkim kuruluşudur.

Kurumsal tahkim seçildikten sonra, bütün işler tahkim kuruluşu tarafından planlanır ve gerçekleşir. Bunların arasında; kuralların belirlenmesi, gözetim ile idari işlemler gibi konular bulunmaktadır. Kurumsal tahkimin tercih edilme sebeplerinin başında, güvenilir olması ve sunduğu hizmetlerin çeşitliliği ile kalitesi gelmektedir. Kurumsal tahkimin dezavantajları arasında ise, yüksek ücretler ve daha uzun sürede sonuçlanması sayılmaktadır.

Özel tahkimde ise tahkim sürecine herhangi bir kurum dahil edilmez ve taraflar tüm süreci kendileri yönetirler. Taraflar özel tahkimde, yerel tahkim hukuku yerine, uluslararası uyuşmazlıklarda en çok tercih edilen Birleşmiş Milletler Milletlerarası Ticaret Hukuku Komisyonu (UNCITRAL) kurallarını seçebilirler.

Tahkimin Avantajları Nelerdir?

Tahkim kurumunun mahkemelere göre değişik avantajları bulunmaktadır. Tahkimin tercih edilmesindeki sebeplerin başında, geleneksel yargılama ile kıyaslandığında daha hızlı olması gelmektedir. Ülkemizdeki mahkemelerin iş yoğunluğu da göz önüne alındığında, tahkimin sonuçlanma hızı daha da çarpıcı olmaktadır. Tahkimin gizlilik esaslarına göre yürütülmesi de avantajları arasındadır. 

Böylece şirketlerin ticari sırlarına başka kimseler ulaşamamakta ve taraflar istemedikçe, tahkim kararları yayınlanmamaktadır. Tahkim, geleneksel yargıya oranla kıyaslanmayacak derecede esnektir. Bu yöntemde hakemler, tahkim yeri, hangi kuralların ve yasaların uygulanacağı gibi kurallar, taraflarca belirlenmektedir. Tahkimin, geleneksel yargılamalarda olduğu gibi bağlayıcı kararlara sahip olması da avantajları arasında sayılmaktadır.

Tahkim Dezavantajları Nelerdir?

Tahkimin dezavantajlarının başında, geleneksel yargılamadan çok daha fazla masraflı olması gelmektedir. Bazı tahkim süreçlerinin çok uzun sürmesi ile bazı hakemlerin taraflı tutumları da dezavantajlar arasında sayılabilmektedir.

Uluslararası Tahkim Nedir?

Uluslararası uyuşmazlıklar çözüm yolu, genellikle mahkemeler yerine, uluslararası tahkim kuruluşlarının kuralları olmaktadır. 

Bu kuruluşların en önemlileri ise şu şekilde sıralanmaktadır;

• Uluslararası Ticaret Odası (ICC)
• Londra Uluslararası Tahkim Mahkemesi (LCIA)
• Amerikan Tahkim Derneği Uluslararası Uyuşmazlık Çözümü Merkezi (ICDR)
• Singapur Uluslararası Tahkim Merkezi (SIAC)
• Hong Kong Uluslararası Tahkim Merkezi (HKIAC)
• Dünya Bankası Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıkları Çözüm Merkezi (ICSID)
• Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu (UNCITRAL)
• Stockholm Ticaret Odası (SCC)

Uluslararası tahkim sürecinin işleyişi ise genellikle şu sıra ile olmaktadır;

• Öncelikle davacı, tahkim talep dilekçesi yazar ve davalı da görüşünü ayrı bir dilekçe ile belirtir
• Tahkim davasına bakması için tarafsız bir hakem atanır
• Hakem heyetini oluşturacak kişilere, yazılı tebligat gönderilir
• Oluşturulan hakem heyeti ile taraflar arasında görüşmeler sağlanır; telefon ve video konferans veya duruşma gibi yöntemler bu durum çözülür.
• Dava dilekçesi tüm taraflara ulaştırılır; davacı tarafın hakem heyeti tarafından.
• Müdafaa dilekçesi ve karşı iddiaların olduğu beyanlar tüm taraflara ulaştırılır; davalı tarafın hakem heyeti tarafından.

Yazılı süreçlerin tamamlanmasından sonra, duruşma süreci başlamaktadır. Bu davalar ortalama olarak, on dört ay ile on altı ay civarında tamamlanmaktadır.

Tahkim Anlaşmasının Hazırlanması

Hukuk usulü muhakemeleri kanununun 412’nci maddesinde tahkim anlaşması ile ilgili hususlar düzenlenmiştir. Hukuki bir konuda oluşan taraflar arasındaki uyuşmazlıkların, tahkim yolu ile çözülmesini tarafların kabul ettiğini gösteren bu anlaşmadır.

Yazılı olarak yapılmayan tahkim anlaşması geçerli olarak kabul edilmemektedir. Söz konusu anlaşmada belirli bir uyuşmazlığın tahkim yolu ile çözülmesi kabul edilmektedir. Taraflar arasındaki tüm uyuşmazlıkların çözümü için bu anlaşma yapılamaz. Tahkim anlaşması, taraflar arasında yapılacak olan asıl sözleşmeden bağımsızdır ve asıl sözleşmenin bozulması, tahkim anlaşmasının geçerliliğini sonlandırmaz.

Tahkim anlaşmasının şekli uluslararası tahkim kanununda belirtilmiştir. Söz konusu kanun, anlaşmanın şekli konusunda yazılı ve taraflarca imzalanmış olmasını şart koşmuştur. Tahkim anlaşması faks, mektup veya elektronik ortamda yapılabilmektedir. Burada önemli olan anlaşmaya tarafların itiraz etmemiş olmasıdır. 

Uyuşmazlığın çerçevesi, tahkim anlaşması ile çizilmektedir. Tahkim anlaşmasındaki karışıklıklar ve anlam bozuklukları, anlaşmayı geçersiz kılabileceğinden, anlaşma çok dikkatli hazırlanmalıdır. Tahkim anlaşması ile taraflar hakimlerin sayısını, tahkim yerini ve tahkimde kullanılacak dili belirtmelidir.

Tahkim Nerelerde Kullanılır?

Taraflar uyuşmazlıkların çözümünde serbestçe irade gösterebildikleri konularda tahkime gidebilirler. Bunlar için en uygun olan konular; uluslararası ticari işlemler, sözleşmeden kaynaklanan uyuşmazlıklar ve bazı tüketici davaları olarak sıralanmaktadır. Örnek olarak boşanma gibi çift taraflı irada zorunluluğu olan konularda tahkime gidilememektedir.

Bu yazıyı okuyanlar bunları da okudu