Özellikle iş ve eğitim gibi başvurular esnasında, istenen belgelere sahip olmayan kişiler tarafından, sahte belgelerin düzenlenmesi ya da bu belgelerin kullanılması gibi yasal olmayan yollara başvurular artmaktadır. Ceza kanunu, bu belgeleri üreten ve kullananları resmi evrakta (belge) sahtecilik suçu kapsamına alarak, sekiz yıla kadar hapis cezaları ile cezalandırmaktadır.
Ayrıca bu sahte evraklarla elde edilen hak ve menfaatler de faizleri ile geri alınmaktadır. Konu hakkında yeterli bilgi sahibi olunmadığından, mağdurlar tarafından şikâyette bulunulmamakta ve daha fazla mağduriyetler yaratılmaktadır.
Resmi Evrakta Sahtecilik Suçu Nedir?
TCK’da kamu güvenine karşı işlenen suçlar kapsamında ele alınan resmi evrakta (belge) sahtecilik suçu, üç şekilde oluşmaktadır.
Bunlar;
- Resmi bir evrakın sahte olarak düzenlenmesi,
- Başkalarını aldatacak şekilde, resmi bir evrakın değiştirilmesi,
- Sahte olan resmi bir evrakın kullanılması olarak sıralanmaktadır.
Bu suçun bir kamu görevlisi tarafından işlenmiş olması durumu ise, TCK’da ayrı bir suç başlığı olarak belirtilmiştir. TCK’da geçen resmi evrakta (belge) sahtecilik suçu, resmi evrakların gerçeklerine aykırı düzenlenmesi, gerçek bir belgeye eklemeler yapılması ya da resmi belgelerin kısmen değiştirilmesi sonucu ortaya çıkmaktadır.
Ceza hukuku, bu suçun işlenmesinden dolayı kamu güveninin sarsacağını belirtmektedir. Bu suçun özel evrakta sahtecilik ile ilgili en önemli farkı ise, sahte evrakın gerçeğinin yetkili kişiler tarafından düzenlenen belgeler arasında olmasıdır.
Resmi evrakta sahtecilik suçu gerçekleştiğinde, söz konusu evraktan dolayı değişik kişiler zarar görebilir. Buna rağmen, sonuçta kamu güvenliği tehlikeye girdiği için, kanun esas mağdurun devlet olduğunu belirtmektedir.
Resmi Evrak Nedir?
Resmi evrak, görevi gereği kamu görevlilerin düzenlenmiş olduğu belgelerdir. Bu kapsamda, her belge resmi evrak olarak kabul edilmez.
Bir belgenin resmi evrak olabilmesi için, şu hususların bulunması gerekir;
- Kamu görevlileri tarafından düzenlenen bir belge olması,
- Düzenlenmiş olan belgelerin, düzenleyen kamu görevlisinin görevleri ile ilgili olması,
Kanunda bazı belgeler de resmi olmadığı halde bu kapsam altına alınmıştır. Bunlar; kambiyo senetleri (hamiline ya da emre yazılı), malları temsil eden belgeler, tahvil, vasiyetname ve hisse senetleri olarak sıralanmıştır.
Resmi Evrakta (Belgede) Sahtecilik Suçunda Belgenin Unsurları
Kanun, resmi evrakta sahtecilik suçunun oluşması için, belgede bazı unsurların bulunmasını şart koşmuştur.
Bu unsurlar, şu şekilde sıralanmaktadır;
- Belgenin yazılı olması: Belgenin yazılı olarak hazırlanmış olması, resmi evrakta sahtecilik suçunun temelini oluşturur. Belgenin bir kâğıda ve belirli bir şekil ya da dille yazılması gerekmemektedir. Belge levha üzerine değişik dillerde de yazılmış olabilir. Burada önemli olan, belgede ne yazılı olduğunu anlayan kişilerin olmasıdır. Ancak duvar yazıları gibi taşınmazların üzerine yazılmış olan yazılar, bu kapsama girmemektedir. Ayrıca yazıların okunuyor olması da şekil şartları arasında sayılmaktadır.
- Belgeyi düzenleyen kişinin belli olması: Belgenin kim ya da kimler tarafından düzenlenmiş olduğu, mutlaka belge üzerinde görülmelidir. Bu nedenle de belgenin üzerinde düzenleyen kişinin adı ve soyadı ile imzasının bulunması gereklidir. Ancak, belgede yazılı olan isim ya da isimlerin gerçek kişiler olması gerekmiyor.
- Belgenin hukuki bir değeri olmalıdır: Belgenin resmi evrak olarak kabul edilmesi için, hukuki bir sonuç doğurması da gereklidir. Burada hukuki sonuç doğurmasından kast edilen, belgenin bir hakkı değiştirmesi, yeni bir hak doğurması ya da bir hakkı ortadan kaldırmasıdır. Sahte sağlık raporu düzenleyerek, hak edilmeyen maaş ödemesine hak kazanılması, hukuki sonuç doğurma konusuna örnek olarak verilebilir.
TCK’na göre, bu üç unsurdan herhangi birinin eksik olması, resmi evrakta sahtecilik suçunun oluşmamasına neden olmaktadır.
Resmi Evrakta (Belgede) Sahtecilik Suçunun Özellikleri Nelerdir?
Kanunda resmi belgede sahtecilik suçunun, üç özelliğin bulunmasına hükmedilmiştir. Bu özelliklerden ilki, mutlaka bir belgenin var olmasıdır. Bu belgenin ise mutlaka kamu görevlileri tarafından, düzenlenen ve gerçeklerinin bulunduğu bir belge olması gerekiyor. İkincisi ise suçun failinin herkes olabileceğidir.
Kanun özellikle bu suçu kamu görevlilerinin işlemesi halinde, suçun nitelikli hali olarak değerlendirilmesine hükmetmiştir. Suçtan mağdur olan herkesin, davaya müdahil olma hakkı bulunmaktadır.
Kanun resmi belgede sahtecilik suçunun üçüncü özelliğini ise, aldatıcılık vasfının var olması olarak belirtmiştir. Belge mutlaka belirli kişi ya da kişileri aldatmak maksadı ile düzenlenmiş olmalıdır. Dikkatsizlik ya da özensizlik sonucu yapılan hatalar, söz konusu suçun kapsamına girmez.
Resmi Belgede Sahtecilik Suçu ve Aldatıcılık
Resmi belgede sahtecilik suçunun oluşması için en önemli unsurlardan biri de, belgede aldatıcılık özelliğinin bulunuyor olmasıdır. Belgeyi düzenleyen kişi ya da kişilerin dikkatsizliği veya özen göstermemiş olması gibi kişisel hatalarından kaynaklanan zararların doğması, aldatıcılık özelliğini oluşturmaz.
Belgenin sahte olduğu, herkes tarafından çok kolay anlaşılabiliyorsa, bu da aldatıcılığın olmadığını gösterir ve resmi evrakta sahtecilik suçunu oluşturmaz. Belgenin sahte olup olmadığının araştırılarak işlem yapılması gerektiği halde, araştırma yapılmadan belge kabul edilmişse, bu da aldatıcılık kapsamına girme ve suçu oluşturmaz. Burada önemli olan belgeni bir kanun ya da yönetmelik tarafından, sahte olup olmadığının araştırma zorunluluğunun bulunmasıdır.
Resmi Belgeyi Sahte Olarak “Düzenleme” Suçu
Resmi belgenin sahte olarak düzenlemesi, resmi evrakta sahtecilik suçunun temelini oluşturmaktadır. Burada evrakın tamamının sahte olarak düzenlenmesi şart değildir. Evrak kısmen de sahte olarak düzenlenmişse, suçun oluşması için yeterli sayılır.
Burada önemli olan, belge hazırlanırken gerçek belgede bulunan yazı şekli, amblemler ya da formun kullanılarak düzenlenmiş olmasıdır. Kimlik kartının gerçek şeklinin kullanılarak, sahtesinin hazırlanması bu husus için örnek olabilir. Suçun oluşması için, sahte belgenin kullanılma şartı bulunmamaktadır, belge kullanılmamış olsa dahi sahte olarak hazırlanması suçun oluşması için yeterli sayılmaktadır.
Resmi Belgeyi Başkalarını Aldatacak Biçimde Değiştirme Suçu
Resmi belgeyi başkalarını aldatacak biçimde değiştirme suçunun oluşabilmesi için, değiştirilmiş olan resmi belgenin gerçeğinin de bulunması gereklidir. Gerçek olarak düzenlenmiş olan belge üzerinde yapılan çıkarma ya da ekleme gibi değişiklik yapılmış olması, suçun oluşması için yeterli sayılır.
Yapılan değişiklikler, belgeye aldatıcılık özelliği veriyorsa suçu oluşmasını sağlamaktadır. Değiştirme işlemleri genellikle kazıma, lekeleme ya da karalama şeklinde yapıldığı gibi, rakamların değiştirilmesi şeklinde de gerçekleştirilebilir. Sınav sonuç belgesindeki başarı notunun değiştirilerek, bir başvuru yapılması bu konudaki örnekler arasında sayılabilir.
Sahte Resmi Belgeyi Kullanma Suçu
Taklit etme ya da değiştirme gibi yöntemlerle üretilmiş olan sahte belgelerin, bilerek bir maksat için kullanılması, sahte resmi belgeyi kullanma suçunu oluşturur. Burada önemli olan husus, sahte belgeyi kullanan kişinin belgenin sahte olduğunu bilerek ve isteyerek kullanmış olmasıdır. Sahte belgeyi kullanan kişi aynı zamanda belgeyi kendisi üretmiş olsa dahi, tek suçtan ceza alabilir.
Resmi Belgede Sahtecilik Suçunun Cezası Nedir?
Resmi belgede sahtecilik suçunun cezası, suçun hallerine göre değişiklik gösterir.
Bu kapsamda söz konusu suçlar için verilen ceza ve miktarları şu şekilde sıralanmaktadır;
- Resmî belgede sahtecilik suçunun basit halde işlenmesi durumunda cezası: 2 yıldan başlayarak 5 yıla kadar hapis cezası.
- Resmî belgede sahtecilik suçunun nitelikli halde (kamu görevlisi tarafından) işlenmesi durumunda cezası: 3 yıldan başlayarak 8 yıla kadar hapis cezası.
- Söz konusu belgenin sahte olduğu ispatlanana kadar gerçek olarak sayılıyorsa, yukarıda belirtilen cezalar %50 oranında artırılarak uygulanır (seçim ve mahkeme tutanakları ile noter evrakları gibi).
Sağlık mensupları menfaat sağlamak amacı ile sahte belge hazırlarsa ya da hazırladıkları bu belgelerden zarar görenler olursa, aynı oranlarda hapis cezası ile cezalandırılırlar. Söz konusu evrak, gerçekleri ortaya çıkarmak için hazırlanmışsa, verilecek cezalarda yarı oranında indirim uygulanabilir.
Resmi Evrakta (Belgede) Sahtecilik Suçunda Hangi Mahkeme Görevlidir?
Kanun, resmi evrakta sahtecilik suçlarına bakmakla asliye ceza mahkemelerini görevlendirmiştir. Söz konusu suçun, kamu görevlileri tarafından işlenmesi durumunda ise ağır ceza mahkemeleri görevli kılınmıştır. Bu mahkemeler, suçun işlenmiş olduğu bölgelerdeki mahkemelerdir.
Resmi Evrakta (Belgede) Sahtecilik Suçunda Zamanaşımı Süresi ve Uzlaşma
Resmi evrakta (belgede) sahtecilik suçu, şikâyete bağlı olan suçlar arasına girmediği için, resen soruşturma yapılabilmektedir. Bu nedenle de davanın açılması için bir zamanaşımı süresi bulunmamaktadır. Temel dava zamanaşımı için ise sekiz yıllık bir süre belirlenmiştir. Söz konusu suçtan mağdur olan herkes, bu süre içinde davaya müdahil olabilir. Ayrıca, kanunda bu suçlar uzlaşma kapsamına da alınmamıştır.
Dilerseniz ceza hukuku sayfasına ve ”karşılıksız çek hakkında her şey ” yazımıza da göz atabilirsiniz.
Yazar : Anıl Can Soysüren
