Başta ekonomik kriz olmak üzere, salgın gibi önemli ve zorunlu nedenlerden dolayı, iş yerlerinde uygulanan haftalık çalışma saatleri geçici olarak azaltılabilmektedir. Bu durumlarda, kısa çalışma uygulanan iş yerlerindeki işçilere kısa çalışma ödeneği verilmektedir.
Bu konuda yeterli bilgisi olmayan işveren ve işçiler, bu uygulamadan doğan hakları elde edemediğinden, başta maddi olmak üzere birçok hak mağduriyeti oluşmaktadır. Konudan az da olsa haberdar olan işçilerin ise kısa çalışma ödeneği yüzde kaç başlığındaki sorularıyla yaygın olarak karşılaşılmaktadır.
Kısa Çalışma Ödeneği Nedir?
İşsizlik sigortası kanunu ek madde 2’de, ekonomik kriz gibi genel ve zorunlu sebeplerden, iş yeri sahiplerinin işyerlerindeki işçilerin haftalık çalışma saatini azaltabileceğini ya da geçici olarak durdurabileceğini belirtilmektedir. Kanun bu durumda, işyerlerine 3 ayı geçmemek koşulu ile kısa çalışma yapabilme hakkı tanımaktadır. Bu durumda işsizlik sigorta fonundan kısa çalışma ödeneği ödenmektedir.
İşverenler gerekli belgeleri tamamlayarak başvuru yaptıktan sonra, İŞKUR üzerinden kısa çalışma ödeneği sorgulama işlemi yaparak, çalışanlarına yapılacak ödemeleri kontrol edebilirler.
Bazı şartlar sağlanamadığı zaman, işçiler bu ödenekten faydalanamazlar. Kısa çalışmaya geçseler bile ödeneklerini alamayabilirler. Bu nedenle de kısa çalışma uygulayan işçilerin, ileride mağduriyet yaşamamak için, e-devlet üzerinden kısa çalışma ödeneği sorgulama işlemlerini yapmaları gerekmektedir.
Kısa Çalışma Ödeneğinden Nasıl Faydalanılır?
Kısa çalışma ödeneği (kçö) sadece işverenler tarafından talep edilebilmektedir. İşverenin kısa çalışma yapacağını bildirmesinden sonra, normal şartlarda görevlendirilen iş müfettişinin işyerine gelerek, söz konusu durumu tespit etmesi gerekir. Pandemi ve genel ekonomik kriz gibi durumlarda ise tespit beklenmeyip işverenin beyanı esas alınabilir.
Daha sonra, işveren kçö kapsamında çalıştıracağı işçilerin bilgilerini de içeren evrakları elektronik ortamda İŞKUR’a ileterek, çalışanlarının bu ödenekten yararlanmasını sağlayabilir.
Kısa Çalışma Ödeneğinin Süresi Ne Kadar?
Kısa çalışma ödeneğinin süresi, işsizlik sigortası kanununda en fazla 3 ay olarak belirtilmiştir. Bu süre gerektiği durumlarda, Cumhurbaşkanı tarafından, 6 aya kadar uzatılabilmektedir. Kanunda ayrıca, bu sürenin uzatılması durumunda yapılacak ödemelerin işsizlik ödeneğinden karşılanıp karşılanmayacağına da Cumhurbaşkanı tarafından karar verileceği belirtilmektedir.
Kısa Çalışma Ödeneğinin Kesilmesi Durumu
Kanunda kısa çalışma ödeneğinin bazı durumlarda kesileceği de belirtilmiştir.
Bu durumlar, şu şekilde sıralanmaktadır;
- Kısa çalışma ödeneği almaya başlayan işçinin, bu esnada başka bir iş yerinde çalışmaya başlaması halinde.
- Kısa çalışma ödeneğinin alınmaya başladığı süre içinde işçinin emekli olarak yaşlılık aylığı almaya hak kazanması halinde.
- İşçinin kısa çalışma ödeneği aldığı süre içinde silahaltına alınması halinde (askerlik döneminin gelmesi veya seferberlik ilanı gibi).
- İş kanununda belirtilen nedenlerden dolayı, işçinin ödeneğin uygulandığı süre içinde işten ayrılması halinde.
Bu durumların yanı sıra, işçi kısa çalışma ödeneği alırken, iş göremezlik raporu da almışsa kçö kesilir ve iş göremezlik ödeneğini almaya başlar. Rapor tarihinden sonra almış olduğu ödenek ise, raporun gün sayısından düşülerek ödenir.
İşveren kısa çalışmadan vazgeçip normal çalışmaya geçerse, kanunda belirtilen süre beklenmeden kısa çalışma ödeneği kesilmektedir.
Kısa Çalışma Ödeneği Başvurusu Nereye Yapılır?
Kısa çalışma ödeneği başvurusu, başvuru formu ve işçi listesi ile elektronik ortamda İŞKUR’a yapılmaktadır. İşveren ayrıca, bu konu ile ilgili toplu sözleşme yaptığı sendikaya da bilgi vermelidir.
Kısa Çalışmaya Başvurusu İçin Gerekli Belgeler Nelerdir?
Kısa çalışma başvurusu için, İŞKUR’un sitesinde bulunan talep formu ve kısa çalışma uygulanacak işçi listesinin doldurulması gerekmektedir.
Talep formunda şu bilgiler bulunmaktadır;
- İşveren ile ilgili bilgiler,
- İşyerinin faaliyet konusu,
- İşyerinin adresi,
- İŞKUR işyeri numarası,
- SGK işyeri sicil numarası,
- Kısa çalışmanın başlangıç ve bitiş tarihleri,
- Başvurunun nedeni,
- Toplu iş sözleşmesi imzalanmış ise sendikanın adı ve dönemi,
- Başvuru tarihinde işyerinde çalışan toplam işçi sayısı (kadın, erkek ve toplam),
- Kısa çalışma uygulanacak işçi sayısı (kadın, erkek ve toplam),
- Kısa çalışmanın uygulanacağı yöntem (çalışma süresinin azaltılması ya da faaliyetin durdurulması),
- İşyerinde daha önce kısa çalışmanın uygulanıp uygulanmadığı,
- İşveren veya işveren adına irtibat kurulacak yetkilinin; adı soyadı, telefon numarası ve elektronik postası,
- İşyerinin irtibat bilgileri (telefon numarası faks numarası).
Formun eklenecek belgeler kısmına ise; Kısa çalışma uygulanacak işçi listesi ve kısa çalışmanın uygunluk tespitine ilişkin belgelerin eklenmesi gerekmektedir.
Başvuru Yaptıktan Sonra Süreç Nasıl İşler?
İşverenin elektronik ortamda yaptığı başvuru, İŞKUR yetkilileri tarafından incelemeye tabi tutulmaktadır. Gerekli belgelerin ve bilgilerin uygun bulunması halinde, işverene kısa çalışma yapılabileceği bilgisi yazılı olarak bildirilir. İşveren ise bu yazıyı ekleri ile işçilerin göreceği bir yere asar. Daha sonra ise, kısa çalışmaya başlanır ve her ay sonunda da ödemeler başlar. Bilgilerin yanlışlığından kaynaklanan ödemeler, işverenden tahsil edilmektedir.
Kısa Çalışma Ödeneği Tutarı Ne Kadardır?
Kısa çalışmaya tabi olan işçiler kısa çalışma ödeneği hesaplama ile ilgili sorulara cevap aramaktadır. Bu hesaplama, İŞKUR tarafından otomatik olarak yapılmaktadır.
İşçilerin kendileri de kısa çalışma ödeneği hesaplama işlemini yapabilirler. Hesaplama yapılırken, işçinin çalıştığı en son 12 aylık prime esas olan kazancı temel alınmaktadır. Buna göre günlük bürüt kazanç hesaplanmakta ve bu kazancın %60’ı ödenmektedir.
Bu hesaplama kısa çalışma ödeneği yüzde kaç sorusunun da cevabı olmaktadır. Bu oran günlük bürüt kazancın %60’ıdır ve bu rakam, aylık bürüt kazancın %150’sini geçememektedir.
Çalışanların Ödenekten Faydalanabilmesi İçin Hangi Koşulların Olması Gereklidir?
Çalışanların kısa çalışma ödeneğinden faydalanabilmesi için, iki temel şart bulunmaktadır. Bunlardan birincisi; işverenin kısa çalışma talebinin İŞKUR tarafından uygun bulunmasıdır. İkincisi ise; işçinin çalışma süresi ve ödenen işsizlik sigortası prim gün sayılarının, işçinin işsizlik ödeneği alması için yeterli olmasıdır. Bu da son 3 yıl içinde 600 günlük prim ödemesi ve en son 120 günlük kesintisiz prim ödemesine karşılık gelmektedir. Covid-19 salgını nedeni ile bu süre 600 değil 450 gün olarak uygulanmaktadır.
Kısa Çalışma Döneminde İşveren İşten Çıkarma Yapabilir mi?
Kısa çalışma döneminde, işveren çalışanlarını ancak iyi niyet ve ahlak kurallarına uyulmaması gibi nedenlerle işten çıkarabilir. Aksi halde, bu işten çıkarma nedeni ile işveren ceza ödemek zorunda kalmaktadır. Özellikle pandemi gibi nedenlerle ücretsiz izine çıkarılmak zorunda kalan çalışanlar için, devlet ücretsiz izin ödenekleri kapsamında destek sağlamaktadır.
Devletin ücretsiz izin ödenekleri kapsamında yapacağı ödemelerin süre ve miktarı ise, Cumhurbaşkanı tarafından belirlenmektedir.
Ticari işletmenin devri nasıl gerçekleşir ? yazımızı da inceleyebilirsiniz.
Yazar : Anıl Can Soysüren
