Hukuk sistemimizde bir başkasına zarar veren kimsenin bu zararı karşılama zorunluluğu bulunmaktadır. Zararın maddi olarak karşılanması ise tazminat olarak adlandırılmaktadır. Bazı zararlara karşılık olarak, maddi tazminatın yanında manevi tazminat davaları da açılabilmektedir.
Manevi tazminatın açılabilmesi ve hak edilmesi için, kanunda bazı şartlar belirlenmiştir. Bu konu ile ilgili yeterli bilgiye sahip olmayanlar ise mağduriyet yaşamakta ve hatta hak ettikleri tazminatı bile alamamaktadır. Bu nedenle de kimler manevi tazminat davası açabilir başlığı ile internette çok sayıda soru sorulmaktadır.
Manevi Tazminat Nedir?
Bir kişinin ölmesi veya yaralanmasından kaynaklanan olaylardan dolayı destekten yoksun kalma, bedeni zararlar ve mal zararlarından dolayı oluşan olumsuz etkilerin ödenmesi için uygulanan yaptırıma, manevi tazminat adı verilmektedir.
Manevi tazminattan maksat, değişik nedenlerle meydana gelen zararlardan dolayı oluşan acının, bir miktar da olsa azaltılmasına yardımcı olmaktır. Buradan da anlaşılacağı gibi, manevi tazminatın uygulanması için, zarar gören şahıs veya yakınlarının, söz konusu olaydan dolayı keder, elem veya acı gibi psikolojik duygular içinde olmaları gerekmektedir.
Manevi Tazminat Davasını Kimler Açabilir?
Sıklıkla karşılaşılan kimler manevi tazminat davası açabilir sorusunun en kısa cevabı, gereken şartların oluşması durumunda hukuka aykırı eylemlerden zarar gören herkes olmaktadır. Yaralanma, malın zarar görmesi ve boşanma gibi konularda kişinin kendisi manevi tazminat davası açabilirken, özellikle ölümle sonuçlanan olaylar ile uzuv kayıplarının oluştuğu durumlarda, zarar görenin yasal yakınları da bu davayı açabilirler.
Burada önemli olan zararların niteliği ve bu zararlardan kimlerin olumsuz olarak etkilenmiş olduğudur. Örnek olarak, şahıs bir kazada önemli bir uzvunu kaybetmiş ve bu nedenle çalışamaz hale gelmişse, bu şahsın bakmakla yükümlü olduğu kişilerin manevi tazminat davası açma hakkı bulunmaktadır.
Manevi Tazminat Davaları Hangi Durumlarda Açılabilir?
Kanunda manevi tazminat davalarının hangi durumlarda açılabileceği belirtilmiştir.
Bu durumlar şu şekilde sıralanmıştır;
- Uzuv kaybının olması: Bu durum çalışırken iş kazası nedeniyle, trafik kazası veya bir saldırı sonucunda da oluşabilmektedir. Uzuv kaybının yanı sıra, tedavisi uzun süren yaralanmalar ile bedensel kalıcı hasarların meydana gelmesinde de manevi tazminat hakkı doğmaktadır.
- Yanlış tedavi uygulanması: Daha çok doktor hatası olarak da bilinen bu durum, normal tedavi prosedürünün dışına çıkılması veya hastanın karnında malzeme unutulması gibi çoğaltılabilir. Hasta, yanlış tedaviden dolayı zarar görmüşse, manevi tazminat almaya hak kazanmaktadır.
- Ölüm: Trafik kazası, iş kazası veya yanlış tedavi gibi hukuka aykırı fiiller ölümle sonuçlanmışsa, şahsın destekten yoksun kalan yasal varisleri, manevi tazminat davası açabilirler.
- İftira atılması: İftira kişinin manevi haklarına saldırı olduğu gibi, haksız yere bir fiilden dolayı suçlanma olarak da oluşabilir. İftiraya uğrayan kişiler, psikolojik olarak olumsuz etkilendiklerinden dolayı, manevi tazminat davası açabilirler.
- Boşanma: Boşanma davalarında da maddi tazminatın yanı sıra, manevi tazminat davaları da açılabilir. Burada önemli olan boşanmadan dolayı eşin, gelenek görenek, şiddet veya aldatma gibi konulardan dolayı manevi olarak sorun yaşamasıdır. Manevi tazminat davası sadece evliliğin bozulması değil, nişanın bozulmasından kaynaklanan keder ve acılar için de açılabilir. Burada toplumun hassasiyetleri de göz önüne alınmaktadır.
- Kişinin dinine ya da etnik kökenine yapılan saldırılar.
- Telif haklarının ihlal edilmesi: Örnek olarak bir yazarın kitabının izin alınmadan çoğaltılması verilebilir.
- Sözleşmelerin ihlal edilmesi.
Manevi tazminat davası açılabilecek durumlar, sadece bu konularla sınırlı kalmayıp çoğaltılabilir. Örneğin bir kişinin fiziksel yapısı (aşırı kilolu veya çirkin olması gibi) ile ilgili dalga geçmek de manevi tazminat konusu olmaktır. Burada önemli olan konu, kişinin gerçekleştirilen eylem ya da sözlerden duyduğu acı ve keder durumudur.
Manevi Tazminat Davası Hangi Mahkemeye Açılır?
Manevi tazminat davaları, zarar gören şahsın ikamet ettiği yerdeki asliye hukuk mahkemelerine açılır. Manevi tazminatı gerektiren hususlar (hakaret ve iftira gibi) internet üzerinden gerçekleşmişse, bu durumda bölge adliyelerine başvurulabilir.
Manevi tazminat davası açılırken, dava dilekçesine elde edilen delillerin de eklenmesi gerekmektedir. Manevi tazminat davaları, genellikle zor ispat edildiğinden oldukça uzun sürmekte ve çoğu zaman da istenilen sonuç alınamamaktadır. Bu nedenle, manevi tazminat konusunda uzmanlaşmış bir avukattan hukuki destek almak, bu konudaki davaların seyrine olumlu katkıda bulunacaktır.
Manevi Tazminat Davası Kimlere Karşı Açılabilir?
Manevi tazminat davası, zararın oluşmasına neden olan gerçek kişiler ile tüzel kişilere açılabilmektedir. Yanlış tedaviden dolayı, tedaviye uygulayan doktora manevi tazminat davası açılabilirken, ilgili sağlık kuruluşuna da aynı anda söz konusu dava açılabilir. Telif hakkından kaynaklanan manevi tazminat davası ise eseri çoğaltan yayın evinden satan kişilere kadar, süreç içinde bulunan herkese karşı açılabilmektedir.
Manevi Tazminat Miktarı Nasıl Hesaplanır?
Manevi tazminat davalarında, tazminat miktarının belirlenmesi davaya bakan hâkimin takdirine bırakılmıştır. Dava hakimleri tazminat miktarını belirlerken; olaydaki kusur durumu, tarafların sosyal ve ekonomik durumları ve zararın büyüklüğü gibi kriterleri göz önünde bulundururlar.
Manevi Tazminat Davası Açmak İçin Zamanaşımı Süresi Var mıdır?
Manevi tazminat davası açmak için zamanaşımı süresi, genellikle ceza davalarının sonuçlanmasına göre belirlenmektedir. Eğer bir ceza davası açılmamışsa, bu süre azami iki yıl olarak uygulanmaktadır. Kişiler bu süreden daha sonra zararı oluşturan kişiyi tespit etmişlerse, zamanaşımı süresi on yıl olarak uygulanmaktadır.
Dilerseniz ihbar tazminatı ve kıdem tazminatı sayfalarına da göz atabilirsiniz.
Yazar : Anıl Can Soysüren
