Kaçak ve usulsüz elektrik kullanımı, özellikle yüksek enerji fiyatlarından dolayı her geçen gün daha da artmaktadır. Dağıtım şirketleri söz konusu kaçak ve usulsüz elektrik kullanımlarını ihbarlardan ya da fatura düzenleme tarihlerinde yapacakları kontrollerden tespit edebiliyorlar.
Çoğu zaman ise, kaçak veya usulsüz bir kullanım söz konusu değilken, tutanak tutularak aboneler mağdur edilebiliyor. Kanunda, abonelerin bu uygun olmayan tespit tutanağı ile haksız elektrik faturalarına, aboneler tarafından nasıl itiraz edileceği de belirtilmiştir.
Usulsüz ve Kaçak Elektrik Kullanımı Nedir?
Elektrik piyasası tüketici hizmetleri yönetmeliğinde, kendisi adına perakende satış sözleşmesi yaptırmadan, daha önceki aboneye gelen faturaların ödenmesi işlemi, usulsüz elektrik kullanımı olarak adlandırılmaktadır.
Elektriğin dağıtımında kullanılan sisteme müdahale edilerek elektriğin kullanılmasına ise kaçak elektrik kullanımı denmektedir.
Kaçak Elektrik Kullanmanın Cezası Nedir?
Kanuna göre, kaçak elektrik kullanma suçunun karşılıksız yararlanma suçu kapsamına girebilmesi için, kullanılan elektriğin sayaçtan geçemeden tüketilmiş olması gerekmektedir. Karşılıksız yararlanma suçunun meydana gelmesi için aranılan en önemli unsur, elektrik tüketimindeki miktarın tespit edilebilmesinin engellenerek elektrik tüketiminin yapılmasıdır.
Örnek olarak, tüketici elektriği kendi taktığı bir sayaçla kullanıyor ve ne kadar elektrik tükettiği sayaçtan tespit edilebiliyorsa, karşılıksız yararlanma suçu oluşmamaktadır. Elektrik kullanımı, abonelik esası ile yapılan bir işlemdir. Kanun karşılıksız yararlanma kapsamına giren kaçak elektrik kullanımı için bir yıldan 3 yıla kadar hapis cezası belirlemiştir.
Kaçak elektrik kullanmanın bir de para cezası bulunmaktadır. Abonenin, elektriği kaçak kullanmaya başladığı tarihle, kaçak kullanımın tespit edildiği tarih arasındaki süre için hesaplanan tüketim bedelinin bir buçuk katı aboneden tahsil edilir. Abone kaçak elektrik kullanımını tekrarlarsa, bu durumda aynı tüketim bedelinin iki katı aboneden tahsil edilir.
Kaçak Elektrik Davalarına Hangi Mahkeme Bakar?
Kaçak elektrik kullanımı, karşılıksız yararlanma suçunu oluşturduğundan, bu davalara asliye hukuk mahkemeleri bakmaktadır. Dağıtım şirketi, kaçak elektrik kullanımı ile ilgili davayı, abonenin ya da dağıtım şirketinin ikamet ettiği yerdeki asliye hukuk mahkemesine açabilir.
Elektrik Kaçağı Tutanağının İptali Nasıl Yapılır?
Elektrik dağıtım şirketleri, bünyelerinde kaçak elektrik itiraz komisyonları bulundurmaktadır. Aboneler, haklarında hazırlanan elektrik kaçağı tutanağının, haksız olarak tutulduğunu düşünüyorsa, itirazını bu komisyona yapabilmektedir. Tutanağa yapılacak olan itirazın yazılı olarak yapılması gerekmektedir.
Söz konusu itirazı yapan abonenin, kaçak elektrik kullanmadığına dair belgeleri bulunuyorsa, bu belgeleri de itiraz dilekçesi ile birlikte vermesi gerekiyor. Kaçak elektrik itiraz komisyonları yapılan itirazları, elektrik kaçağı tutanağı ile birlikte inceleyerek karara bağlamaktadır. Abonenin haklı olduğu anlaşılırsa, tutanak iptal edilmektedir.
Sanayi Sicil Belgesi Dolayısıyla %20 İndirim
Sanayi sicil belgesi sahibi olan firma ve işletmeler, elektrik tüketimlerine karşılık olan ödemeler için bazı indirimlerden faydalanabilmektedir. Bu indirimlerin ilk başında, faturalarını sanayi abonesi olarak ödeme imkânı gelmektedir. Sanayi abonesi olarak yapılan elektrik faturaları ödemelerinde, %20 civarında indirim hakkı kazanabiliyorlar.
Bu indirimden faydalanılabilmesi için, firma ve işletmelerin sanayi sicil belgelerinden bir nüshayı, hizmet aldıkları dağıtım şirketine vermesi gerekiyor. Diğer bir indirim ise fatura bedeli üzerinden alınan %2 oranındaki, TRT payının alınmamasıdır. Bu indirimden faydalanabilmek için de firma ve işletmelerin sanayi sicil belgelerinden bir nüshayı, hizmet aldıkları dağıtım şirketine vermesi gerekiyor.
Elektrik Faturasına Nasıl İtiraz Edilir?
Mesken ya da işletmelerin sabit ödemelerinde en büyük payı enerji giderleri almaktadır. Özellikle işletmelere gelen elektrik faturaları, binlerce TL değerine bile ulaşabilmektedir. Elektrik faturalarının beklediğinden fazla geldiğini düşünen abonelerin, 12 ay öncesine kadar tüm elektrik faturalarına itiraz hakkı bulunuyor. Abonelerin itiraz yapmadan önce, daha önceki elektrik faturalarındaki miktarı incelemeleri gerekir.
Daha önceki faturalara göre anormal bir yükseliş bulunuyorsa, abonelerin mutlaka fatura itiraz haklarını kullanmaları gerekir. Elektrik faturalarına itiraz öncelikle, elektrik faturasını yazan yani hizmet alınan dağıtım şirketine yapılmalıdır. Elektrik dağıtım şirketine yapılacak itirazlar mutlaka yazılı bir dilekçe ile yapılmalıdır. Sözlü ya da telefonla yapılan itirazlar, dağıtım şirketleri tarafından kabul edilmez.
Elektrik faturasına itiraz edecek olan abone, yazmış olduğu dilekçe ile dağıtım şirketinin müşteri hizmetleri bölümüne başvurur. Başvuru süresi ise elektrik faturasının teslim edildiği tarihten itibaren en geç 8 iş günü ile sınırlandırılmıştır. Yazılı itiraz dilekçesinin elden verilme şartı bulunmuyor, posta veya e-posta ile de dilekçenin ulaştırılması mümkün oluyor. Bazı dağıtım firmalarının internet sitelerinde bulunan, fatura itiraz başvuru formu ile online olarak da fatura itirazı yapılabiliyor.
Elektrik faturasına direkt olarak yapılacak itirazlarda, itiraz edilen faturanın aslı ile T.C. kimlik numarası bulunan kimlik kartı gerekiyor. Her ne kadar elektrik faturasına itiraz yapılmış olsa da, fatura ödenmediği takdirde abonenin elektriği kesilebilir. İtiraz olumlu sonuçlanırsa, ödenen fazla miktar aboneye iade edilir.
Usulsüz Elektrik Kullanımı Neleri Kapsar?
Elektrik piyasası tüketici hizmetleri yönetmeliğince usulsüz elektrik kullanımı ile ilgili bazı hususlarda belirtilmiştir.
Bu kapsamda elektriğin usulsüz olarak kullanıldığının kabul edilmesi için şu şartlar sıralanmaktadır;
- Elektriğin, sözleşmede belirtilmiş olan abone grubunun dışında tüketilmesi: Bu konuya örnek olarak; tarım ya da sulama için sözleşmesi olan bir abonenin, daha ucuz fiyattan aldığı elektriği binalarda kullanması verilebilir.
- Sayaçta mühür olmamasına rağmen, elektriği tüketmeye devam etmek: Abone, kullandığı sayacın mühürsüz olduğunu ya da mührünün zarar görmüş olduğunu dağıtım şirketine bildirmek zorundadır.
- Abonenin, sayaçtan sonraki sisteme müdahale ederek, başka kişileri kendi elektriğinden faydalandırması.
- Meskenler haricindeki müşterilerin, kendisine ait olan tesislerdeki elektrik bağlantı gücünde %20’nin üzerinde artış meydana gelmesi halinde, bu durumu 7 iş günü içinde (tadilat projesi ile birlikte) dağıtım şirketine bildirmeden, tüketime devam edilmesi.
- Sözleşmesinin bitmiş olmasına rağmen, eski sözleşme ile ya da sözleşmesiz olarak elektrik tüketimine devam etmek.
Dağıtım şirketi tarafından kesilen elektriğin, abone tarafından açılması için gerekenler yapılmış bile olsa, dağıtım şirketinden izin almadan açılması da bu kapsama girmektedir.
Usulsüz Elektrik Kullanımı Tespit Edildiğinde, Hangi Yaptırımlar Uygulanır?
Dağıtım şirketi tarafından, elektriğin usulsüz olarak kullanıldığı tespit edilen müşteriler, usulsüzlüğü gidermesi için on beş gün süre verilmektedir. Söz konusu müşteri kendisine tebliğ edilmesine rağmen, verilen yasal süre içinde usulsüzlüğün giderilmesini sağlamayıp, elektriğin kullanımına devam etmesi durumunda ise idari para cezası verilmektedir. Bu ceza, müşterinin dahil olduğu grup için enerji piyasası düzenleme kurul kararı ile o yıl için belirlenmiş olan açma-kapama ücretinin beş katı olarak uygulanır.
Kaçak Elektrik Kullanımı Neleri Kapsar?
Elektrik piyasası tüketici hizmetleri yönetmeliğince kaçak elektrik kullanımı ile ilgili bazı hususlarda belirtilmiştir.
Bu kapsamda elektriğin kaçak olarak kullanıldığının kabul edilmesi için şu şartlar sıralanmaktadır;
- İkili anlaşma ya da perakende satış sözleşmesi olmadan, elektrik dağıtım sitemlerine müdahale ile elektriğin kullanılması.
- İkili anlaşma ya da perakende satış sözleşmesi mevcutken, elektrik dağıtım sitemlerine müdahale ile sayaçtan önce elektrik hattı çekilerek elektriğin tüketilmesi.
- İkili anlaşma ya da perakende satış sözleşmesi mevcutken, sayaçlara müdahale edilip, enerji tüketiminin doğru olarak ölçülmesine engel olunması.
- Yasal olmayan sayaçların kullanılması sureti ile elektrik tüketilmesi.
Ayrıca, dağıtım şirketi tarafından borç gibi nedenlerle kesilen elektriğin, izinsiz olarak müdahale edilerek kullanılması da elektriğin kaçak olarak kullanılması kapsamına girmektedir.
Kaçak Elektrik Kullanımı Tespit Edildiğinde Neler Yapılıyor?
Elektrik piyasası tüketici hizmetleri yönetmeliği, kaçak ve usulsüz elektrik kullanımının tespit edilmesi halinde yapılması gereken işlemleri de belirtmiştir.
Bu kapsamda uygulanacak işlemler şu şekilde sıralanıyor;
- Öncelikle, dağıtım sistemine yapılan müdahaleler ortadan kaldırılır ve söz konusu yerin elektriği kesilerek, kesme belgesi teslim edilir.
- Sayaca müdahale edildiğinden şüphelenilmesi durumunda, mevcut sayaç inceleme yapılmak üzere sökülür ve yerine tüketime devam edilebilmesi için bir sayaç takılır.
- Sökülen sayacın fiziki ve laboratuvar muayeneleri sonucunda, usulsüz bir müdahale tespit edilirse, abonenin elektriği kesilir ve kesme tutanağı teslim edilir.
- Dağıtım şirketi, elektriğin kaçak olarak kullanıldığını delillendirdiği zaman, ilgili abone hakkında Cumhuriyet savcılığına suç duyurusu yapar.
Bu işlemlerle birlikte, en geç üç iş günü içinde tüketiciye kaçak olarak kullandığı elektriğin faturası yollanmaktadır. Ayrıca, Cumhuriyet savcılığına suç duyurusunda bulunurken, kaçak kullanımla ilgili fotoğraflar ve deliler de teslim edilir.
Kaçak Elektrik Kullanma Cezasında, Zararın Ödenmesi Durumu Nedir?
Karşılıksız yararlanma suçu kapsamına giren kaçak elektrik kullanma suçlarında, abonenin soruşturma açılana kadar, tespit edilen zararı ödemesi durumunda, kamu davası açılmamaktadır.
Söz konusu suçu işleyen abone, tespit edilen zararı soruşturma açıldıktan sonra fakat karar verilmeden önce öderse, bu durumda verilecek ceza üçte birine kadar düşürülür. Kanun söz konusu maddenin uygulanmasının ancak iki defa olabileceğini, bu suçun ikiden fazla işlenmesinde ise bu hükümler uygulanamayacağını belirtmektedir.
Bu maddede belirtilen zararın ödenmesi koşulu, zararın vergiler dahil tümünün ödenmesi anlamına gelmektedir. Karşılıksız yararlanma kapsamına giren bu suç için verilen cezalar, adli para cezasına çevrilebilir, hükmün açıklanmasının geri bırakılması uygulanabilir ya da ertelenebilir.
Elektrik Faturası İtiraz Süreci Nasıl İşlemektedir?
Belirtilen yasal süre içinde, dağıtım şirketine yapılan fatura itirazları, en geç 10 gün içinde dağıtım şirketi tarafından incelenerek sonucu itirazı yapan aboneye yazılı olarak bildirilir. Abone itirazına olumlu bir sonuç alamamışsa, itirazlarını tüketici hakem heyetine ya da Enerji piyasası düzenleme kurumuna yapabilir.
Abonenin itirazı haklı bulunursa, dağıtım şirketi tekrar okuma yapılarak yeni tespit edilen miktar üzerinden faturalama yapılır. Tüketici hakem heyeti tarafından itiraz haklı bulunmadığı takdirde, asliye hukuk mahkemesine verilen karara karşı itiraz edilebilir.
Aboneler elektrik faturasına itiraz etmenin yanı sıra, elektrik sayacının kontrolünü de isteyebilir. Bu durumda, elektrik sayacı dağıtım şirketi tarafından sökülür ve yerine geçici bir saat takılır. Sökülen sayaç, laboratuvarlarda incelemeye alınır ve ortalama bir hafta içinde inceleme tamamlanır.
Sayacın incelemesi sonucunda hata bulunursa, ücretsiz olarak saatin değişimi yapılır. Sayaçta arıza tespit edilmez ise eski sayaç yerine takılır ve inceleme için belirli bir ücret alınır. Aboneler, kanuna göre 12 ay önceki faturalara bile itiraz edebilmekte, itirazları olumlu sonuçlanırsa, haksız olarak alınan ücret fazlasını faizi ile birlikte alabilmektedir.
Kaçak Elektrik Cezasını Kim Öder?
Kaçak elektrik cezasını ödemekten genel olarak işletme ya da mülk sahipleri sorumlu tutulmaktadır. Yargıtay, mülkün kiraya verilmesi durumunda, kaçak elektrik cezasını, mülkün sahibinin değil kiracının ödemesine hükmetmiştir.
Kiracı, kiraladığı mesken ya da iş yerinin kaçak elektrik kullandığını tespit ederek, dağıtım şirketinde ihbarda bulunmuşsa, kaçak elektrik cezasını mülk sahibi öder. Kaçak elektrik kullanan abonelerin teminatlarından, tespit edilen kaçak kullanım bedeli tazmin edilebilir. Güvence bedeli yeterli olmuyorsa, dağıtım şirketi mahkeme kararı ile icra yoluna gidebilir.
Dilerseniz ceza hukuku ve tüketici hukuku sayfalarına da göz atabilirsiniz.
Yazar : Anıl Can Soysüren
