Sigortalı çalışan birinin çalışırken başına gelen kaza hallerinin hepsine iş kazası denir. Kaza çalışma esnasında hemen olabileceği gibi sonradan da fiziksel ya da psikolojik zarar verebilir. İş kazası sigortalı çalışanın işyerinde olduğu sırada, işverenin verdiği bir iş sebebiyle, iş nedeniyle gittiği başka bir yerde, süt izni için ayrılan zaman içerisinde de gerçekleşebilir. İş kazası için 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku kanununda yer alan “İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen engelli hâle getiren olayı ifade eder” tanımını inceleyebiliriz. Çalışanın ağır kusurlu olduğu ve mücbir sebepler geliştiğinde iş kazasından işveren sorumlu tutulmaz.
İş Kazası Tazminat Davası
Sigortalı çalışan birinin iş sebebiyle yaralanması, psikolojisinin bozulması veya hayatını kaybetmesi durumları oluştuğunda işverenin çalışanına ya da yakınlarına para ödemesi amacıyla açılan dava türüne iş kazası tazminat davası denir. İş kazasına bağlı tazminat davası işverene ve işverenle ortak çalışan alt işverenlere açılabilir.
İşverenin Sorumlu Olduğu İş Kazası Maddeleri Nelerdir?
Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 5510 sayılı 13. maddesinde konular şu şekilde sıralanmaktadır:
Sigortalı çalışanın işyerinde geçirdiği fiziksel ya da ruhsal her türlü zararlar iş kazasıdır. Bu durum oluştuğunda sigortalı çalışanın ne şekilde zarar gördüğünün ya da nasıl öldüğünün bir önemi yoktur. İşverene iş kazası tazminatı ödemesi için maddi ve manevi iş kazası tazminat davası açılabilir. Davayı sigortalı çalışanın kendi ya da çalışan hayatta değilse yakınları işverene karşı iş kazası tazminat davası açabilir. Örneğin, sigortalı çalışan iş yerinde doğal sebeplerden dolayı (kalp krizi) ölmüşte olsa Yargıtay tarafından iş kazası olarak kabul edilir.
Sigortalı çalışan iş yerine bağlı bir iş için öncelikli olan kendi işini yapmaksızın başka bir işle uğraştığı zaman diliminde de geçirdiği her türlü fiziksel ve ruhsal zarardan işvereni sorumlu tutabilir ve iş kazası tazminat davası açabilir.
İş mevzuatı gereğince emziren sigortalı çalışan çocuğunu emzirdiği süre içinde herhangi bir kaza geçirirse bu da iş kazası olarak kabul edilir ve işverenine iş kazası tazminat davası açabilir. Örneğin, sigortalı çalışan çocuğunu emzirdiği sırada başına bir cisim düştü ve ağır yaralandı…
Sigortalı çalışan işe gidip gelmek için işvereninin organize ettiği ulaşım sırasında başına gelen her türlü kaza iş kazası olarak kabul edilir. İsterse sigortalı çalışan işverenine trafik iş kazası tazminat davası açabilir.
İşverenin hesabına çalışan ya da bağımsız kendi adına çalışıp işverenin işini yürüten bir kişinin de başına gelen her türlü kaza iş kazası olarak kabul edilir. Kişi isterse çalıştığı projenin işverenine iş kazası tazminat davası açabilir.
İş Kazası Tazminat Davası Açma Süresi Nedir?
Sigortalı çalışanın iş kazası geçirmesinden sonra oluşan zarar için iş kazası tazminat davası açabilme süresi 10 senedir. Bu süre içerisinde uğradığı zarar için maddi ve manevi iş kazası tazminat davası iş verenine açabilir. Sigortalı çalışanın geçirdiği kazanın üstünden 10 sene geçmişse ise konu/zarar zamanaşımına uğradığı için işverenine iş kazası tazminat davası açamaz. Bu süre ölümle sonuçlanan kazalar için de geçelidir.
İş kazası tazminat davasıyla birlikte ceza davası da açılmışsa zamanaşımı süresi uzun hak olan süreden işler. Örneğin, ceza davası ölümle sonuçlanan bir iş kazası davasıyla birlikte yürütülüyorsa zamanaşımı ceza davasında 15 senedir iş kazası tazminat davasında ise 10 senedir. Bu durumda uzun olan hak 15 sene zamanaşımı süresi olarak kabul edilir. Ceza davası ölüm değil de yaralanmadan dolayı iş kazası tazminat davasıyla birlikte yürütülüyorsa bu durumda ceza davası zamanaşımı 8 senedir ve iş kazası tazminat davası ise 10 senedir. Yine uzun zaman hakkı olan 10 sene zamanaşımı süresi olarak bu davada kabul edilir.
Sigortalı çalışanın yaralanması konusunda yaralanma oranının kesin tespit edilemediği, daha sonra zararın büyümesi gibi durumlarda zararın kesin tespit edildiği son rapor dikkate alınarak davaların zamanaşımı süresi hesaplanır.
İş Kazaları Tazminat Davalarında Yetkili Mahkeme Hangisidir?
İş kazaları tazminat davaların da yer duruma göre değişiklik gösterebilir. Yaralanma ya da ölümle sonuçlanan iş kazalarında sigortalı çalışanın ikamet yerine göre iş mahkemesi yetkilidir. Ayrıca zararın oluştuğu yerleşim yerinin de iş mahkemeleri konuya bakmaya yetkili kabul edilir. Genel olarak işverenin olayın gerçekleştiği zaman hangi yerleşim yerindeyse oranın mahkemeleri konuda yetkilidir.
İş Kazası Tespit Davası Nedir?
Herhangi bir iş kazası oluştuğunda işveren ya da sigortalı çalışan Sosyal Güvenlik Kurumuna konuyu bildirir. Böylelikle SGK müfettişleri konuyu inceleyerek detaylı bir rapor çıkarır. Bu raporda konu hakkında detaylar, kusur oranları ve iş kazası olarak kabul edilip edilmeyeceği yönünde karar yer alır. Söz konusu SGK müfettişlerinin hazırladığı raporda konu iş kazası olarak kabul edilirse sigortalı çalışan işverene iş kazası tazminat davası açabilir. Bahsi geçen raporda konu iş kazası olarak SGK müfettişleri tarafından kabul edilmemişse sigortalı çalışan iş kazasının tespiti davası açabilir. Sigortalı çalışan iş kazası tazminat davasını açabilmesi için iş kazasının tespiti davasının sonuçlanmasını beklemelidir.
İş kazasının tespiti davası raporda belirtilen iş kazası değildir kararına karşılık “iş kazasıdır” şeklinde sonuçlanırsa SGK tarafından yaralanan sigortalı çalışana ya da ölümle sonuçlanan bir konuysa ölen sigortalı çalışanın yakınlarına düzenli bir gelir bağlar.
Gerçekleşen iş kazası işveren ya da sigortalı çalışan tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmeden iş kazası tazminat davası açılmışsa davacının kuruma (SGK) konuyu ihbar etmesi için süre verilir/verilmelidir. Bu ihbar sonucunda konu iş kazası olarak kabul edilmemişse davacı iş kazası tespit davası açması için süre verilir/verilmelidir. İş kazası tespiti davasının sonucuna göre iş kazası tazminat davasını yürüten mahkeme beklenen sonucu dikkate olarak yargılamasını yapacaktır/yapmalıdır.
İş Kazası Tazminat Davası Ne Kadar Sürer?
Açılan iş kazası tazminat davasının içeriğine göre süreler değişmektedir. Ölümle sonuçlanan iş kazası tazminat davası 2 ila 3 sene kadar sürebilmektedir. Yaralanma/zarar görme konulu iş kazası tazminat davalarında ise süreler 5 ila 6 sene içinde sonuçlanmaktadır. Yaralanma/zarar görme konulu iş kazası tazminat davalarında davalının itirazlarından dolayı süre genelde uzamaktadır. Genelde zarar oranlarına itiraz edilmektedir ve bu sebeple maluliyetin (yaralanmanın) tespiti davası açılabilmektedir.
İş Kazası Maddi ve Manevi Tazminat Davalarında İstenebilecekler Zararlar Nelerdir?
İş kazası tazminat davalarında maddi olabildiği gibi manevi tazminatta açılabilmektedir. Sigortalı çalışanın ağır zarar görmesi durumunda kendine ya da ölmesi sonucunda yakınlarına manevi tazminat istenebilir ve konuya göre belirlenen belli bir miktar para ödenmesi mahkemece onaylanabilir. Manevi tazminat tutarının belirlenmesi için davalı ve davacının ekonomik durumları, iş kazasında tespit edilen kusur oranları, iş kazası sonucunda oluşan zararın büyüklüğü, oluşan konunun somut özellikleri ve iş kazasının olduğu tarih itibariyle paranın alım gücüne bakılır. Manevi tazminat davalarında belirlenen paranın davalıyı fakirleştirmemeli, davalıyı ise zenginleştirmemelidir.
Gerçekleşen iş kazası sonucunda fiziksel bir hasar oluşmuşsa, sigortalı çalışanın kalıcı olmayan belirli bir süre çalışamaması gibi durumlarda, sigortalı çalışanın tekrar çalışabilir hale geleceği süreye kadar uğradığı maddi zarar, maddi tazminat davası konusudur. Sigortalı çalışanda kalıcı bir hasar oluşmuşsa oluşan bu zarar oranına göre maddi tazminat tutarı belirlenir. Sigortalı çalışanın tüm tedavi giderleri ve geleceğinin ekonomik nedenlerden dolayı zarar görmesi durumu da maddi tazminat konusunun içinde dikkate alınır.
Sigortalı çalışan iş kazası sonucunda olay esnasında hayatını kaybetmişse tüm cenaze masrafları, olay gerçekleştikten bir süre sonra hayatını kaybetmişse tedavi masrafları ve durumun yaşanmasından dolayı gerçekleşen tüm maddi kayıplar maddi tazminat davasının konusudur. Sigortalı çalışanın bakmakta sorumlu olduğu eş, çocuklar, anne ve baba gibi kişilerin uğradığı maddi kayıtları da maddi tazminat davasının içinde dikkate alınır.
Dilerseniz iş hukuku ve ticaret hukuku sayfalarına da göz atabilirsiniz.
Yazar : Anıl Can Soysüren
