Devlet memurları, gerek zorunlu olarak gerekse kendi istekleri doğrultusunda, çalıştıkları yerlerden başka illere tayin edilebilmektedir. Bu durumda özellikle ataması yapılan eşin de kamu personeli olması durumunda (yaygın olarak öğretmen eş durumu tayinleri gibi), birlikte atama yapılmaması hâlinde aile bütünlüğü önemli oranda bozulmaktadır. Anayasamızda aile bütünlüğünün korunması hak olarak belirlendiğinden, devlet memurları kanunu da bu kapsamda düzenlemeler yapmıştır.
Devlet memurları kanunu; yer değiştirme şeklinde yapılacak olan atamalarda, aile birliğini muhafaza etmek için, kurumlar arasında gerekli koordinasyonlar sağlanıp memur olan diğer eşin de isteği durumunda ataması, belirtilen esaslar çerçevesinde ataması yapılan memur eşin atandığı yere yapılır, ifadesine yer vermektedir. Bu nedenle de bu şartlara sahip olan eşler, eşlerinin ataması yapıldığı yere kendilerinin de tayin edilmesini isteyebilmektedir. Bu kapsamda, sağlık bakanlığı eş durumu tayini gibi değişik kurumlarla ilgili, tayinlerin nasıl yapılabileceğine dair sorular sorulmaktadır.
Eş Durumu Nedeniyle Tayinin Şartları Nelerdir?
Devlet memurları kanunu, eş durumu tayini için bazı şartlar belirlemiş, bu şartların oluşması durumunda eş tayininin yapılabileceğini karara bağlamıştır.
Kanunda bu şartlar şu şekilde sıralanmaktadır;
- Atamanın yeniden veya yer değiştirme şekli ile yapılmış olması
- Kurumlar arasında gerekli olan koordinasyonların sağlanmış olması
- Atama gören kişinin memur olan eşinin de isteğinin olması
- Ataması yapılacak olan memur eşin de devlet memurları kanunundaki (74. ve 76. maddelerdeki) esaslara uygun olarak atanması
Bu şartların yanı sıra, atama gören memurun eşinin de atanan yerde görev yapabileceği uygun bir kadronun bulunması da gerekmektedir. Uygun görev yapacak yerin bulunması durumunda, eş durumu atama isteğinin kabul edilme gerekliliği bulunmaktadır.
Devlet memurları kanunu, bazı durumlar için eşlerden hangisinin atandığı yere diğer eşin de atamasının yapılacağını belirlemiştir.
Bu hususlar kanunda şu şekilde belirtilmiştir;
- Kurum içinde atama yapılabilecek bir kadro yoksa ya da atanan eşin ataması zorunlu atamaya tabi bir görev ise diğer eş ataması yapılan eşin atamasının yapıldığı yere eş durumu atama yapılır.
- Ataması yapılan eş ile diğer eş aynı kurumda görev yapıyorlarsa, kurumun hangi göreve daha çok hizmet ihtiyacı bulunuyorsa, o görev yerine atamalar yapılır. (Özellikle sağlık bakanlığı eş durumu atamalarında)
- Kamu personeli olan eşlerin farklı kurumlarda çalışıyor olmaları durumunda (öğretmen eş durumu tayini gibi), kurumlar arasında koordinasyon yapılıp hangi kurumun hizmetinin daha öncelikli olduğuna karar verildikten sonra, belirlenen görev bölgesine atamalar yapılır.
- Eşin kamu personeli olmadığı ve bulunduğu yerde 360 gün SGK primi ödemiş olarak çalışıyor durumda olması hâlinde, eşin çalıştığı yere atama yapılır.
- Vali, belediye başkanı, milletvekili, noter veya muhtar gibi görevlerde bulunan eşlerin çalıştığı yere atama yapılır.
Eş durumundan dolayı atanma istendiğinde, kişilerin durumu (sözleşmeli öğretmenlik eş durumu gibi) ile birlikte devletin kadro ve ihtiyaçları da birlikte değerlendirilmektedir.
Bu durumların yanı sıra eş durumu (özür grubu tayin) tayinler için bazı özel şartlar (özel görevler gibi) da bulunmaktadır.
Eş Durumu Nedeniyle Tayin Oluşmama Şartları Nelerdir?
Devlet memurları kanunu, kamu personeli olan eşin atama istediği yerde uygun kadro veya görev bulunmaması nedenleri ile atama yapılmadığında, ataması yapılmayan eşe eşinin görev süresi boyunca izin verilmesine de hükmetmektedir. Eş durumu nedeniyle tayin şartları oluşmadığında eşin izin hakkı ücretli izin olmakta ve alacağı ücret kanuni olarak yapılan kesintiler düşüldükten sonraki net ücret üzerinden hesaplanmaktadır. Aylık hesaplaması yapılırken, söz konusu net aylığın olağanüstü hâl ve mücavir iller kapsamındaki yerlerde çalışılmasında %60 oranında verilmesini hükmetmektedir. Ayrıca izine ayrılacak eş birinci derecede kalkınmada öncelikli yerlerde çalışıyorsa %50, ikinci derecede kalkınmada öncelikli yerlerde çalışıyorsa %25 oranında verilmesi gerekmektedir.
Atama isteyen kişinin eşi bu bölgelerde çalışmıyorsa, diğer eş izine ancak ücretsiz izin alarak ayrılabilmektedir. Ücretsiz ya da ücretli izin süreleri, devlet memurları kanununda en fazla 4 yıl olacak şekilde düzenlenmiştir. Ücretsiz izne ayrılan kişiler, izinli oldukları sürenin emekliliklerine sayılabilmesi için, SGK’ya primlerini kendilerinin yatırması gerekmektedir.
Eş Durumu Nedeniyle Tayin Talebi Reddedilirse İptal Davası Açılır mı?
Aile ile aile birliğinin korunması, anayasamıza göre bir hak olarak kabul edilmiştir. Bu nedenle, devlet memurları kanununda eş durumu tayini için gerekli olan şartların olmasına rağmen atama yapılmaması hâlinde eş durumu nedeniyle tayin talebinin reddi veya iptali durumunda dava açılabilmektedir. Atama isteğinin reddedilmesi bir idari işlem olduğundan, bu karara karşı açılacak iptal davaları da idari mahkemelere açılabilmektedir.
Mahkemelerde açılan iptal davalarından bazılarının konuları şu şekildedir;
- MEB tarafından reddedilen sözleşmeli öğretmenlik eş durumu tayin talepleri.
- Sağlık bakanlığınca reddedilen sağlık bakanlığı eş durumu tayin talepleri.
- Gerekli koşullara sahip olunmasına rağmen reddedilen tüm özür grubu tayin (eş durumu tayin) talepleri.
Burada önemli olan iki husus bulunmaktadır. Bunlar eş durumu ataması için kanunda belirtilen şartlara sahip olunması ve davanın red kararından sonra 60 gün içinde açılmış olmasıdır.
Eş Durumu Nedeniyle Tayin Konusunda Yapılan Değişiklikler
Eş durumu atamaları ile ilgili sorunların artması nedeni ile aileler lehine birçok değişiklik gerçekleşmektedir. Bu kapsamda, sağlık bakanlığı eş durumu tayini ile ilgili yapılan değişiklikle, atamalarda eşin kıdem durumu şartı kaldırılmıştır. Ayrıca, eş durumundan tayin talepleri için, diğer eşin memur olma şartı da devlet memurları kanunundan çıkarılmıştır.
Yazar : Anıl Can Soysüren
