Özellikle gelenekler ve aile baskısı ile birçok kişi dini nikahla evlenme yoluna gidiyor. Bu nikah sayesinde istenmeyen evliliklerin yanı sıra çok eşlilik durumları da artış gösteriyor. Kanunlarda dini nikah ile ilgili hüküm olmadığından, özellikle boşanan ya da kocası ölen kadınlar hem maddi hem de manevi açıdan mağduriyetler yaşıyorlar. Dini nikahla evlenen çiftler, yasal açıdan eş sayılmadıkları için evliliğin sorumluluk ve yükümlülüklerinden de kaçınabiliyorlar. Bu da başta çocuklar ile kadınların, çok daha zor yaşam şartlarına maruz kalmalarına neden oluyor.
Dini Nikah Nedir?
Bir imam ve iki şahidin hazır bulunması ile kıyılan nikaha dini nikah adı veriliyor. Resmi nikahtan tamamen farklı kuralları olan bu nikah, halk arasında imam nikahı olarak da adlandırılıyor. İmam nikahının kuralları geleneklere ve yörelere göre değişiklik gösterebiliyor. Çoğunlukla kadın ve erkeğin nikah esnasında hazır bulunması gerekirken, bazı yörelerde kadının yerine erkek bir temsilci bulunarak da nikah kıyılabiliyor.
Birçok yörede dini nikah şahitlerinin cinsiyetleri için de kurallar bulunuyor. Bu şahitler çoğunlukla iki erkek ya da bir erkek ve iki kadın olacak şekilde hazır bulunduruluyor. Dini nikah, dinin emrinden çok gelenek olarak günümüze kadar gelmiş ve hâlâ uygulanmaktadır. Özellikle doğu ve güneydoğu anadolu bölgelerinde, yaygın olarak bu nikah kıyılmaktadır.
Bazı yörelerde imam nikahı temel şart olarak görüldüğünden, evlilik için yeterli sayılmaktadır. Bazı yörelerde ise dini nikahla birlikte resmi nikah da kıyılmaya devam ediyor. Dini nikah, özellikle kanunen evlilik yaşına gelmeyen çiftlerin evlenebilmeleri için kullanılan bir yöntem olarak görüldüğünden, bu nikahla evlenenlerin sayısı gün geçtikçe artıyor. Mezhep ve yörelere göre şartları değişse de dini nikahın bozulması yani boşanma sadece erkek tarafından ve sözlü olarak yapılabiliyor.
Resmi Nikah Nedir?
Medeni kanunda evlenme töreni olarak geçen resmi nikah, kanunda belirtilen şartların yerine getirilmesi ile yapılan bir nikah türüdür. Evlendirme memuru tarafından kıyılan bu nikah için de iki şahit gerekiyor ve şahitlerin cinsiyeti sayılarını etkilemiyor. Resmi nikahın gerçekleştiğinin ispatı olarak ise, evlenme cüzdanı veriliyor. Resmi nikah, belediye başkanları, belediye başkanlarının görevlendirdiği evlendirme memurları ya da müftüler tarafından kıyılabiliyor.
Resmi Nikahın Şartları Nelerdir?
Evlendirme memurlarının resmi nikah kıyabilmeleri için, evlenecek kişilerde bazı şartların oluşması gerekiyor.
Bunlar şu şekildedir;
- Kanuna göre evlenecek kişilerin yaşlarının en az 18 olması gerekiyor.
- Evlenecek kişilerden herhangi biri 16 yaşını doldurmuşsa, sadece mahkeme kararı ile (olağanüstü bir durumun olması halinde) evlenebilirler.
- 17 yaşını dolduran erkek ve kızların evlenebilmesi ise ailelerinin iznine bağlıdır. Evlenecek kişilerin ailelerinden herhangi birinin itirazı ize, evlenmenin gerçekleşmesine engel olur. Bu yaşta evlenmek için müracaat eden kişilerin ailelerinden, mahkeme tarafından evlilik onayı alındıktan sonra çiftin evlenmesine izin verilir.
- Boşanmış ya da kocası ölmüş olan kadınların, bu tarihten itibaren 300 gün bekledikten sonra evlenmesi mümkündür. Bu süre dolmadan kadın doğum yaparsa, mahkeme bekleme süresini kaldırabilir.
- Nikah şahidi olacak kişilerin ise evlenecek çifti tanımaları gerekiyor. Ayrıca nikah şahitlerinin de nüfus kağıtlarının yanlarında hazır bulunması gerekiyor.
Evlenme işlemleri için, evlenecek çiftlerin mutlaka müracaat için birlikte gelmeleri gerekiyor. Özel bir durumdan dolayı müracaata gelemeyen kişinin, noter onaylı temsilcisi de müracaatta bulunabilir. Evlenme işlemi evlendirme dairelerinde yapılabileceği gibi evlendirme memurunun hazır bulunacağı başka bir mekânda da yapılabilir.
Resmi Nikah İçin Gerekli Belgeler Nelerdir?
Resmi nikahın kıyılabilmesi için gerekli olan bazı evrak ve belgelerin müracaat esnasında teslim edilmesi gereklidir.
Bu evrak ve belgeler şunlardır;
- Evlenecek çiftlerin her ikisinin de nüfus cüzdanlarının aslı ile fotokopisi (TC kimlik numaralı ve fotoğraflı).
- 4 adet vesikalık fotoğraf (en son altı ay içinde çekilmiş).
- Evlilik için gerekli olan sağlık raporu (6 ay geçerli): Kan tahlilleri ve röntgen çekimi sonucunda verilen bu raporda, eşlerin evlilik için sağlık açısından sorun olmadığı belirtiliyor.
- Nüfus kayıt belgeleri (e – devlet üzerinden alınabilir).
- İkametgâh belgesi (e – devlet üzerinden alınabilir).
- Evlenme beyannamesi (evlendirme dairelerinden veriliyor).
- Evlenme ehliyet belgeleri: Nüfus müdürlüğünden alınan bu belgede, çiftlerin evlenmelerinde herhangi bir sorunun olmadığı belirtiliyor.
Evlenme işlemi için bazı ilave belgeler de istenebiliyor. Ayrıca, evlenecek kadının kendi soyadını kullanmaya devam etmek istiyorsa, bu talebini müracaat esnasında bildirmesi gerekiyor. Evlendirme dairesine teslim edilecek olan belge ve evrakların altı aylık geçerlilik süresi bulunuyor.
Dini Nikahın Hukuk ile İlişkisi
Kanunlarımızda, evlenme töreninin sadece resmi nikahla ve belirli şartların yerine getirilmesi sonucunda olabileceğine hükmedilmiştir. Bu nedenle, hukuki açıdan dini nikahın herhangi bir geçerliliği bulunmuyor. Eskiden din görevlilerine, evlenme cüzdanını görmeden dini nikahı kıymaları durumunda cezalar veriliyordu. Bu da dini nikahtan kaynaklanan birçok sorunun önüne geçilmesine imkân tanıyordu.
Anayasa mahkemesi ile bu zorunluluğun kalkması ile dini nikahla evlenenlerin sayısında oldukça artış görülmeye başlandı. Her ne kadar kanun, dini nikahı resmi bir evlenme olarak kabul etmese de Yargıtay’ın verdiği bazı kararlarda dini nikahlı kadının boşanma sonrasında, tazminat hakkının verilmesine hükmedilmiştir.
Dini Nikah Ne Zaman Yapılabilir?
Dini nikahın yapılmasından önce resmi nikahın yapılma şartı, anayasa mahkemesi tarafından iptal edildiği için, bu nikahın kıyılabilmesi için herhangi bir yasal zorunluluk kalmamıştır. Buna rağmen, özellikle maddi ve manevi açıdan risklerle karşılaşmamak için, yasal zorunluluk olmasa da resmi nikahtan sonra dini nikahın yapılması daha uygun olacaktır.
Resmi Nikah Yapılmadan Dini Nikah Yapmanın Sonuçları Nelerdir?
Dini nikah, medeni kanun açısından geçerli bir nikah olmadığı için bazı risklere de sebep olabilir.
Bu risklerden en önemlileri şunlardır;
- Çocuk yaştaki gelinlerin sayısının artması: Dini nikahta evlilik için sadece buluğ çağına girmiş olması şartı bulunduğundan, çok küçük yaşlarda çocuklar bu nikahla gelin olabiliyorlar. Bu da hem evliliğin yürütülmesinde sorun oluşturabiliyor, hem de kız çocuklarının gelişimleri tamamlanmadan anne olduklarında önemli sağlık sorunlarına yol açılabiliyor.
- Birden fazla eşlilik: Bu nikahla evlenen erkek, inanç ve geleneklerine göre tekrar aynı nikahı kılarak birden fazla kişi ile evlenebiliyor. Hatta resmi nikahlı kişiler bile dini nikahla başka eşlerle de nikah kıyabiliyorlar
- Mal paylaşımında kadının hakkının olmaması: Dini nikahın kanuni olarak bir geçerliliğinin olmamasından dolayı, kadınlar miras, tazminat ve nafaka gibi haklarından mahrum olabiliyorlar
Dini nikahla evlenme çocukların soy bağları konusunda da sorun oluşturabiliyor. Kadınların boşanma ya da kocalarının ölmesi sonucunda gerekli olan bekleme sürelerinin bir resmiyeti olmaması, soy bağlarının karışmasına neden olabilir. Dini nikah kanunlar tarafından geçerli kabul edilmediği için, hiçbir resmi işlemde evlilikten doğan haklar kullanılamaz.
Bunların başında ise, dini nikahla evlenen bir erkek çocuğu olduğunda, kendisinin çocuğun babası olduğunu bile ispatlaması çok zor olacaktır. Kadınlar ise erkeğin sözü ile boşanmış sayılacağından, maddi ve manevi birçok zorlukla yaşamak zorunda kalırlar. Özellikle aile içi şiddet vakalarının çoğunluğu da dini nikahla evlenen eşler arasında görülüyor. Kadının bu durumda kendisini kanun önünde savunması da zorlaşıyor.
Dilerseniz aile hukuku ve boşanma davası sayfasına da göz atabilirsiniz.
Yazar : Av. Anıl Can Soysüren
