Coğrafi İşaretler

Coğrafi İşaret Nedir?

 

Coğrafi işaret; tüketicilerin ürünün kaynağı, karakteristik özellikleri ve bu özellikler ile coğrafi alan arasındaki bağlantıyı net bir şekilde gösteren ve garanti kalite işareti olarak ifade edilebilen işaretlerdir. Coğrafi işaretler ile kalitesi, yöreden elde edilen hammadde, gelenekselliği ile yerel nitelikler kapsamında bağlı bir şekilde belirli bilinirliğe sahip olan ürünlerin korunabilmesini sağlanır. Bu doğrultuda coğrafi işaretler diğer ürünlerden ayırt edilen belirgin bir niteliği, ünü, özelliği açısından kökeninin bulunduğu alan, bölge, yöre ve ülke ile özdeşlemiş olan ürünleri ifade etmektedir. Menşe adı ya mahreç işareti olarak tescil edilmektedir. Maden, gıda, el sanatları, tasarım ve sanayi ürünleri bu tescile konu olabilmektedir. 

 

Menşe Adı Nedir?

 

Bir ürünün esas ya da tüm niteliklerinin belirli bir coğrafi alan ait beşerî ve doğal unsurlardan kaynaklanması durumunda coğrafi işaretler, menşe adı olarak ifade edilmektedir. Ürünlerim üretimi, işlenmesi ve çeşitli işlemlerin her birinin belirlenen coğrafi alan kapsamında gerçekleştirilmesi gerekir. Bu bağlamda menşe adı olarak ise tescil edilen coğrafi işaretlerden kaynaklanan göre ile bağlar son derece kuvvetlidir. 

 

Mahreç İşareti Nedir?

 

Mahreç işareti; bir ürünün belirgin bir niteliği, ünü ya da farklı özellikleri nedeni ile belirli bir coğrafi alan ile bütünleşmiş olan; işleme, üretim ve çeşitli işlemlerden en az bir tanesinin belirlenmiş olduğu coğrafi alan içerisinde gerçekleşmesi gereken ürünlere konu olduğu coğrafi işaretlere verilen isimdir. Hammaddesi ya da üretim ve işleme gibi aşamalardan herhangi biri söz konusu yörede gerçekleşen ürünün mahreç olarak tescillenmesi durumunda farklı işleme ve üretim aşamalarından kaynaklandığı yörelerinde dışında gerçekleşebilmektedir. 

 

Geleneksel Ürün İsmi Nedir?

 

Mahreç işareti ya da menşe adı kapsamında bulunmayan ve ilgili piyasa da ise ürünü tarif etmek amacı ile en az 30 yıl süre ile kullanıldığında isimler aşağıdaki şartlardan birini sağlaması durumunda gelenek ürün olarak tanımlanır: 

Geleneksel üretim ya da işleme yöntemi ya da geleneksel bileşimden kaynaklanması,

Geleneksel hammadde ile malzemelerden üretilmiş olması. 

Gelenek ürün ismine örnek olarak lokum, baklava, pastırma, höşmerim gibi lezzetler verilebilir. 

 

Coğrafi İşaretlerde Tescilin Önemi

 

Coğrafi işaretlerde ve geleneksel ürünlerde ürün ya da işaretler üreticilerine haklarına değil, tescildeki şartlara uygun bir şekilde üretim gerçekleştirerek pazarlamasını yapan kişilerin haklarını korur. Çünkü bu tescil bölgesel, yöresel ve ülkesel gibi niteliklere sahiptir. Bu da sağladığı hakları belirli bir kişiye ya da bazı kişilere hiçbir şekilde bağlamamaktadır. Coğrafi işaretlerde ki en temel amaç tescile konu olan ürünlerin üretimi ve kaynağı gibi çeşitli niteliklere bağlı olarak belirli bir üne sahip olan ürünlerin korunmasını hedeflemektedir. Örneğini Kars el halısı, Afyon kaymağı ve Çorum leblebisi. 

 

Coğrafi İşaretlerde Başvuru Hakkı

 

Tescilli coğrafi işaretler ve geleneksel ürünlerin ismi, şartları sağlayan herkes tarafından üretimi ya da pazarlaması yapılabiliyor olsa da tescil için başvuru hakkına herkesin sahip olmadığını ifade etmek mümkündür. Aşağıda detaylandıran kişi grupları ve kişiler coğrafi işaret ve geleneksel ürün ismi gibi alanlara tescil başvuru yapabilmektedir. 

• Üretici grupları,
• Ürün ya da ürünlerin elde edildiği coğrafya ile ilgili alanlarda kamu kurum ve kuruluşları ile meslek kuruluşları,
• Ürünler ile ilgili olarak kamu yararına faaliyet gösteren üyelerin ekonomik çıkarlarını korumak ile yetkilendirilmiş olan kooperatifler, dernekler ve vakıflar,
• Ürünlerin tek bir üreticisinin olması durumunda ispat eden üreticiler.

 

Coğrafi İşaret Tescilinin Sağladığı Hukuki Haklar

 

Coğrafi işaret tesciline sahip olan kişiler üçüncü kişilere karşı hakların ihlal edilmesi durumunda çeşitli hukuki haklara sahiptir. Coğrafi işaretlerin tescil edilmesinde ürün özelliklerini taşımayan işaretlerin ünün faydalanacak olan ürünler ile ilgili coğrafi işaretin ticari amaç güderek doğrudan ya da dolaylı bir şekilde kullanımının talep edilmesi üzerine mahkeme tarafından bazı yaptırımların önüne geçilebilmektedir. 

Tescilli coğrafi işareti ambalajında bulundurarak reklamında ya da ürün ile ilgili herhangi bir yerde ürünün tescil edilen esas nitelik ve özelliklere uygun olduğunu belirterek yanıltıcı ifadeler kullanan üreticiler ile ilgili yaptırımlar uygulanmaktadır.

Bu yazıyı okuyanlar bunları da okudu