Çocuk Hakları

Ülkemizde çocuk haklarıyla ilgili fazla bilgi olmadığı için, hak ihlalleri ve gaspları konusunda açılan çocuk hakları davası sayısı da oldukça azdır. Toplum ve aile bireyleri bilinçlendikçe, çocuklar haklarının daha fazlasını kullanmaya başlayacaktır.

Çocuk Hakları Nelerdir?

Çocuk hakları genellikle dört ana başlıkta toplanmaktadır. 

Bunlar sırası ile şu şekildedir;

• Yaşamsal haklar: Çocuğun uygun yaşam standartlarına sahip olma, beslenme, tıbbi bakım, barınma gibi temel ihtiyaçlarının karşılanması hakkı.
• Gelişme hakları: Eğitim hakkı, bilgi edinme hakkı, din vicdan ve düşünce özgürlüğü hakkı ile oyun ve dinlenme hakları.
• Korunma hakları: Çocuğa her türlü istismar, ihmal ve sömürüsüne karşı koruma sağlayan haklardır.
• Katılma hakları: Çocuğa ailesinde ve toplumda aktif rol edinmesini sağlamaya yardımcı olan haklardır.

1989 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilen, “Çocuk hakları Sözleşmesi”, bugüne kadar hazırlanan en kapsamlı belgedir ve tüm ülkeleri kapsamaktadır. Ülkemizin de onayladığı bu sözleşmede, çocuk haklarıyla ilgili elli dört madde bulunmaktadır. 

Bu maddelerden bazıları şunlardır;

• Çocukların kendi fikirlerini geliştirme ve fikir beyan etme hakları vardır
• Çocukların ifade özgürlüğü vardır ve her türden bilgi ve fikri arayabilir, alabilir ve verebilirler
• Çocukların mahremiyet hakkı vardır
• Devletler çocukların şiddetten ve ihmalkarlıktan korunmalarını sağlamalıdır
• Herhangi bir engeli olan çocuklara özel bakım ve destek sunulmalıdır
• Bütün çocukların kendi zihinsel ve fiziksel standartlarına uygun hayat kalitesi şartlarına sahip olma hakkı vardır ve eğer bu standartlara kendileri erişemiyorsa onlara yardım edilmelidir
• Bütün çocukların eğitim alma hakkı vardır
• Çocukların kendi din ve dillerini yaşama hakkı vardır

Söz konusu sözleşmede geçen elli dört maddenin haricinde, çocukların tüm insanlara sağlanan başta yaşam hakkı olmak üzere farklı hakları da bulunmaktadır. Sözleşmede geçen tüm haklar, ülkemizde kanunlarla koruma altına alınmıştır. Bu haklarla ilgili daha detaylı bilgi alınması ve hak ihlallerinde yardımcı olması için, barolarda çok sayıda çocuk hakları avukatı görev yapmaktadır.

Çocuk Haklarının Hukuki Boyutu Nasıldır?

Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de çocuk hakları hukuki açıdan koruma altına alınmıştır. Özellikle aile hukuku ve ceza hukuku mahkemeleri, hakların kullandırılmaması ile ilgili çok sayıda davayı sonuçlandırmıştır. Hak ihlallerinin suç olarak kabul edilmesi, çocuk haklarının da korunmasına yardımcı olmaktadır.

Çocuk Hakları Hangi Kanunlar ile Belirlenir?

Başta anayasa olmak üzere, birçok kanun ile çocuk hakları belirlenmektedir. 

Bunlar şu şekilde sıralanmaktadır;

• 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu
• 4722 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun yürürlüğü ve uygulama şekli hakkındaki kanun
• 2828 sayılı sosyal hizmetler kanunu
• 5395 sayılı çocuk koruma kanunu
• 5049 sayılı çocukların korunması ve ülkeler arası evlat edinme konusunda iş birliğine dair sözleşmenin onaylanmasının uygun bulunması hakkında kanun
• 6284 sayılı ailenin korunması ve kadına karşı şiddetin önlenmesine dair kanun
• 4787 sayılı aile mahkemelerinin kuruluş, görev ve yargılama usullerine dair kanun
• 1117 sayılı küçükleri muzır neşriyattan koruma kanunu
• 5717 sayılı uluslararası çocuk kaçırmanın hukuki yön ve kapsamına dair kanun
• 2841 sayılı zorunlu ilköğrenim çağı dışında kalmış okuma – yazma bilmeyen vatandaşların, okur – yazar duruma getirilmesi veya bunlara ilkokul düzeyinde eğitim- öğretim yaptırılması hakkında kanun
• Çocuk haklarının kullanılmasına ilişkin Avrupa sözleşmesinin onaylanmasının uygun bulunduğuna dair kanun
• 4755 çocuk haklarına dair sözleşmeye ek çocuk satışı, çocuk fahişeliği ve çocuk pornografisi ile ilgili ihtiyari protokolün onaylanmasının uygun bulunması hakkında kanun
• 4320 sayılı ailenin korunmasına dair kanun(mülga)

Bu kanunların yanı sıra, sosyal güvenlik kanunu ve birçok kanundaki özel maddeler ile uluslararası sözleşmelerle de çocuk hakları belirlenmektedir. Ayrıca başta ceza kanunu olmak üzere bazı kanunlarla da çocuk haklarına saldırı ile ilgili yaptırımlar yer almaktadır.

Çocuk Haklarına Saldırı Nedir?

Çocukların haklarının elinden alınması ve haklarını kullanamaması için yapılan her türlü şiddet ve baskı içeren eylemler, çocuk haklarına saldırı olarak değerlendirilmektedir.

Bu saldırılar sadece maddi haklarının gaspı şeklinde değil aynı zamanda kişilik haklarına saldırı olarak da gerçekleşmektedir.

Çocuk Haklarına Saldırının Sonuçları Nelerdir?

Başta kişilik haklarına saldırı olmak üzere, çocuk haklarına yapılan saldırılar sonucunda çeşitli davalar açılmaktadır.

Ülkemizde ve dünyada en çok çocuk hakları davası, çocukların kötü koşullarda çalışmasından ve gerekli tedbirlerin alınmamasından kaynaklanan yaşam haklarının elinden alınması ile ilgili olmaktadır.

Çocuk Hakları Nasıl Korunur?

Çocuk haklarının korunmasından, başta çocuğun ebeveynleri sorumludur. Ebeveynler bu hakları bilmekten ve gaspının engellenmesinden sorumludur. Çocuklar da kendi haklarını korumakla sorumludur, bu nedenle de çocuklar yaş seviyelerine uygun olarak, hakları konusunda bilinçlendirilmelidir.

Çocuk haklarında en önemli korumayı, T.C Anayasası sağlamaktadır. Anayasa’ya ek olarak ulusal ve uluslararası kanunlar da çocuk haklarının korunmasını sağlar. Aile ve çocuk mahkemeleri de hakların korunmasında etkin bir rol oynamaktadır.

Çocuk Haklarını Koruma ile İlgili Yetkili Kurumlar Hangileridir?

Çocuk haklarını koruma ile ilgili yetkili kurumların başında Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı gelmektedir. Bakanlık bünyesinde kurulmuş olan çocuk hizmetleri genel müdürlüğü, çocuk haklarının korunmasını koordine etmektedir. 

Bu kurumların yanı sıra, çocukların ve haklarının korunması için şu kurumlar da görev yapmaktadır;

• Çocuk destek merkezleri
• Sosyal hizmetler ve çocuk esirgeme kurumu genel müdürlüğü
• Çocuk koruma ilk müdahale ve değerlendirme birimleri
• Küçükleri muzır neşriyattan koruma kurulu
• Mobil çocuk sosyal hizmet birimleri
• Valilik ve belediyelerde yer alan bu maksatla kurulmuş birimler

Ayrıca; il baroları bünyesinde, bu işle ilgilenmek için yeterli sayıda çocuk hakları avukatı görevlendirilmektedir.

Çocukları Koruma Kanunu Nedir?

9501 sayılı Çocuk Koruma Kanunu, çocuk haklarının korunması ve çocuğa şiddet uygulanmasını önleyen önemli kanunlardandır. 

Kanunda bulunan çocukların hakları ile ilgili bazı temel ilkeler şunlardır;

• Çocuğun yaşama, gelişme, korunma ve katılım haklarının güvence altına alınması
• Çocuğun yarar ve esenliğinin gözetilmesi
• Çocuk ve ailesinin herhangi bir nedenle ayrımcılığa tabi tutulmaması
• Çocuk ve ailesi bilgilendirilmek suretiyle karar sürecine katılımlarının sağlanması
• Çocuğun, ailesinin, ilgililerin, kamu kurumlarının ve sivil toplum kuruluşlarının iş birliği içinde çalışmaları
• İnsan haklarına dayalı, adil, etkili ve süratli bir usul izlenmesi,
• Soruşturma ve kovuşturma sürecinde çocuğun durumuna uygun özel ihtimam gösterilmesi

Kanunda ayrıca çocuklar için hazırlanan şu bölümler de bulunmaktadır;

• Koruyucu ve destekleyici tedbirler; danışmanlık, eğitim, bakım, sağlık ve barınma tedbirleri
• Soruşturma ve kovuşturma

Kanun, çocukların yargılanması ile ilgili konuları da düzenliyor ve bunun için de mahkemeler ve cumhuriyet savcılığının yapacağı işleri de belirtiyor.

Çocuğa Şiddet Uygulanması

TCK’da çocuğa şiddet uygulanması, sadece fiziksel değil psikolojik olarak da gerçekleşmektedir. Kanunda ise, çocuğa uygulan şiddet kasten yaralama olarak kabul edilmekte ve mağdur olan çocuk olduğu için cezanın miktarı arttırılmaktadır. 

Çocuğa yapılan şiddet eylemleri, çocuğa hem fiziksel hem de psikolojik olarak zarar vermektedir (cinsel istismar ve eziyet gibi). Ayrıca uygulanan bu şiddet aile içinden de gelebilmektedir. Aile içi şiddeti koruma kanununda bu konu detaylı olarak açıklanmaktadır. 

Bu nedenle, ceza verilirken şiddet eylemi tüm detayları ile incelenmelidir. Çocuğa şiddet uygulanması, verilen cezaların yanı sıra bu konuda eğitimin arttırılması ile de azaltılabilmektedir.

Çocuk haklarının yanı sıra kadın hakları ve boşanma davası sayfalarına göz atabilirsiniz.

Bu yazıyı okuyanlar bunları da okudu