Ayıplı malların neden olacağı zararların tazmin edilmesinde hangi kuralların geçerli olduğuna dair uygulanacak yönetmelik ayıplı maldan sorumluluk yönetmeliği adı altında uygulanmaktadır. Türk Borçlar Kanunu ve Tüketici Hakları Kanunu çerçevesinde ayıplı maldan sorumluluk konusunda tarafların sahip olduğu haklar ele alınmıştır.
Ayıplı Maldan Sorumlu Olma Koşulları
Satıcının tüketiciye sattığı ürün ya da hizmetle ilgili bildirdiği niteliklerin olmaması durumunda kusur oluşmuş kabul edilir. Alıcının satın aldığı üründen beklediği faydayı sağlamasına kısmen ya da tamamen engel olan durumlar kusur kapsamında değerlendirilmektedir. Buna göre ayıplı malda bazı koşulların oluşması durumunda üreticinin ayıplı maldan sorumluluğu şu şekildedir:
- Ürün alıcıya teslim edildiği sırada ayıp var olmalıdır.
- Alıcının ayıbı bilmemesi durumunda satıcı zararı tazmin etmekle yükümlüdür.
- Alıcı ayıbı fark ettiği anda ve kanunların kendisine verdiği haklara uygun şekilde davrandığı durumlarda satıcı ayıptan mesuldür. Alıcı ayıbı fark ettiği anda satıcıya bildirmekle yükümlüdür.
- Ürün alındıktan ve ayıbı bildirilmeden kullanıldıktan sonra satıcı sorumlu tutulmamaktadır.
Tüketici taleplerini satıcıya ilettikten sonra azami 30 iş günü içerisinde isteğinin dikkate alınması gerekmektedir. Ayıplı maldan sorumluluk süresi ise ürünü aldıktan ve ayıbı fark ettikten sonra satıcıya bildirilmek zorunda olan bir durumdur. Ürünün onarım ya da misli ile değiştirilmesi talepleri 30 iş günü içerisinde yerine getirilmektedir. Tüketici sözleşmeden dönme hakkını ya da indirim hakkını kullanacaksa bu talebinin satıcı tarafından hemen yerine getirilmesi gerekmektedir.
Ayıplı maldan sorumluluk zamanaşımı süresi dikkate alındığında sözleşmede farklı bir durum yer almadığı takdirde malın tüketiciye teslim edildiği tarihten itibaren iki yıllık bir zaman söz konusudur. Taşınmaz mallar için geçerli olan zamanaşımı süresi ise 5 yıldır. Ayıp ağır kusur içeriyorsa ya da hile ile gizlendiyse zamanaşımı süresi söz konusu olmamaktadır.
Ayıplı maldan doğan sorumluluk gerekli koşulların sağlanması durumunda satıcıya ait olurken bazı durumlarda üretici/imalatçı bu sorumluluğun dışında kalır. Tüketici malı teslim aldıktan sonra ayıbı fark ettiğinde kendisine düşen kanuni davranışı gerçekleştirmelidir.
Tüketici Hakları Nelerdir?
Satılan ürünün ayıplı olması durumunda tüketicilere tanınan bazı haklar vardır ve bunlar şu şekildedir:
- Tüketici satılan malı geri vererek sözleşmeden dönebilir.
- Satılan ürünle ilgili ayıp oranında indirim talep edebilir.
- Ürünün onarımını talep edebilir.
- Satılanın yerine ayıpsız olarak misli ile değiştirilme talebinde bulunabilir.
Tüketici kanunu ayıplı maldan sorumluluk kapsamında şartların sağlanması durumunda satıcı sorumlu tutulabilmektedir. Ayıplı malın tüketiciye teslim edildiği sırada sözleşmede yer alan nitelikleri taşımaması durumunda alıcı tarafından satıcıya durumun bildirilmesi gerekmektedir. Buna bağlı olarak sözleşmede belirlenen nitelikleri taşımayan mal ayıplı mal olarak kabul edilir.
Tacirin ayıplı maldan sorumluluğu ise malı satış sözleşmesine uygun olarak teslim etmek üzere ortaya çıkar. Malda teslim tarihinden itibaren 6 ay içinde çıkacak ayıpların teslim tarihinde olduğu kabul edilmektedir. Malın veya ayıbın niteliği ile uyuşmayan karineler ise dikkate alınmamaktadır.
Ayıplı maldan kim sorumlu? Merak edilen bir konudur ve satıcının ayıplı mal sattığı durumlarda ürünün görünen bir yerine bunu açıklayıcı bir yazı ile belirtmesi gerekmektedir. Bu etiketin tüketiciye satış yapılırken verilmesi ve durumun açıklanması bir zorunluluktur. Aksi durumda satıcı ayıplı maldan sorumlu taraf olarak kabul edilmektedir. Satıcı ürünü satarken ona ait ayıbı bilmese dahi sorumlu olan taraftır.
Alıcı ürünü aldığı anda ayıbı fark ettiği takdirde durumu satıcıya bildirmekle yükümlü olan taraftır aksi halde ürünü ayıbı ile kabul etmiş olarak değerlendirilir. Bundan dolayı tüketicilerin hak kaybı yaşamaması açısından bu tür bir durumla karşılaştıklarında kanuni yükümlülüklerini yerine getirmeleri gerekmektedir.
Dilerseniz Tüketici Hukuku ve Ceza Hukuku sayfalarına da göz atabilirsiniz.
Yazar : Anıl Can Soysüren
